Boekenmening

Boven alle verwachtingen

Dit deel van De oversteek serie begint ook weer op de boot. Onderweg naar Canada ontmoet een aantal jonge mensen elkaar. Nu gaat de aandacht naar Emmaline en Jonathan, vrienden voor het leven en samen op weg naar de onbekende vader van Emmaline.

Deze wordt min of meer overvallen door haar aankomst en teleurgesteld probeert Emmaline in zijn buurt een leven op te bouwen. Ze bouwt een fragiele band op met haar halfzusjes en stiefmoeder. En Jonathan wil haar helpen maar hij heeft zelf ook hulp nodig.

“Zelf weggaan is beter dan achtergelaten worden.”

Dit deel gaat over hoop en verwachtingen. Emmaline verwacht een nieuw leven op te bouwen in Canada en Jonathan verwacht weer andere dingen. Ze moeten beiden hun verwachtingen bijstellen. Er is in dit deel meer ruimte voor de emotionele signalen van de hoofdpersonen en dat ze die niet altijd begrijpen. Ook is er aandacht voor andere wonden dan de wonden die je kunt zien en wat het met iemand doet. En door gesprekken met de dominee worden ze geholpen in hun geloofsleven. Het gaat over keuzes maken en dat je er niet alleen voor hoeft te staan ondanks dat je je soms alleen voelt.

Een mooie beschrijving van de wereld van 1919 en de gevolgen van de oorlog. En door de beschrijving van de mooie jurken waan je je in die tijd. Het is geen boek waarin je veel geschiedenisfeiten zult vinden, meer hoe mensen met de situatie omgaan. De twee verhalen over het verleden van de hoofdpersonen zijn ontroerend. Ze hebben met keuzes te maken en hoe alles anders zou zijn gelopen als…

Dit verhaal is geïnspireerd op het verleden van een grootmoeder van Susan Anne Mason, schrijft ze in haar nawoord en het is knap hoe ze het verhaal tot dit mooie boek gemaakt heeft.

We komen een enkele keer Grace tegen in verhalen van mevr Chamberlain van het pension waar Elisabeth verblijft en waar Grace eerder te gast was maar dit deel is prima los te lezen van het eerste deel. Het verhaal loopt parallel aan het verhaal van Grace.

Boven alle verwachtingen is een Christelijke historische roman over het hebben van verwachtingen tegenover elkaar. Een romantisch verhaal over vrienden die elkaar steunen ook al maak je andere keuzes.

Vechten of vluchten

Ellemijn en haar vriendin Tanja moeten een onderwerp verzinnen voor een presentatie op school. Haar moeder heeft krantenknipsels bewaard over Coosje Ayal, een verzetsheld uit de Tweede Wereldoorlog. Ze is nog maar vijftien als ze betrokken raakt bij gevechten tegen de Japanners. Ellemijn en Tanja worden enthousiast als ze over Coosje lezen.

Ondertussen zijn er grote problemen met Dexter, Ellemijns broer. Zijn verkering is plotseling uit en hij loopt kwaad de deur uit. Niemand weet waar hij is. Omdat Ellemijn denkt dat het allemaal de schuld van Milou is, neemt ze wraak. Maar er blijkt een heel andere reden achter de breuk te zitten, dan zij vermoedt.

Ellemijn en Tanja gaan aan de slag met hun presentatie. Ze komen in contact met de kleinzoon van Coosje die hun graag wil vertellen over zijn oma. Ellemijn en Tanja zijn er diep van onder de indruk wat Coosje op jonge leeftijd heeft doorgemaakt. Met Dylan gaan ze naar de begraafplaats waar Coosje begraven ligt.

Op een dag wordt Ellemijn door Dexter gebeld. Hij wil graag naar huis komen, maar hij durft niet. Ellemijn gaat hem halen. Ze komt er steeds meer achter dat haar broer een stoornis heeft. Ze vindt dat hij hulp moet zoeken.

Ze komt op het idee om Dexter de presentatie over Coosje te laten lezen.

Daarmee hoopt ze dat hij in gaat zien dat je moet vechten tegen tegenslagen en niet op moet geven.

Als Ellemijn en Tanja de presentatie op school geven, is Dexter er ook. Milou is bij hem terug en hij ziet in dat hij hulp moet zoeken.

Coosje Ayal is voor velen een onbekende vrouw. Door haar verhaal in een tienerboek te verwerken is Hans Mijnders erin geslaagd om deze vrouw na al die jaren alsnog bekendheid te geven. Zij verdient dit.

In Ridderkerk is een straat naar haar vernoemd. Als plaatsgenoot van Hans Mijnders was het verrassend om het straatnaambordje dicht bij het centrum te ontdekken. Ook bijzonder om te weten dat Coosje Ayal heel veel jaren in Ridderkerk heeft gewoond.

Het is een leerzaam en waardevol boek dat hopelijk door veel tieners gelezen zal worden.

Ontvoerd in de Nigerdelta

David en Shirley Donovan zijn arts en verpleegkundige en ervaren een roeping van God om medische hulp te verlenen in de Nigerdelta en daarbij het evangelie van Jezus Christus te delen met ieder die naar de kliniek komt. Vanaf 2003 richten zij hun kliniek in een van de dorpen op en organiseren verschillende bezoeken in de Delta. Bijvoorbeeld een operatiekamp voor staar en andere oogproblemen gedurende een paar weken ergens in een ander dorp. Honderden mensen ontvangen in zo’n campagne opnieuw hun zicht en horen het evangelie. Langzamerhand delegeren zij steeds meer het werk aan de door hen opgeleide bekwame mensen vanuit de streek zelf. Een enkele keer bezoeken zij het ziekenhuis een paar weken om een nieuwe cursus aan te bieden en spullen te brengen.

In 2017 gaat het mis in het altijd politiek onrustige gebied en worden zij met nog twee anderen ontvoerd. De gebeurtenissen zijn dramatisch maar het is onbegrijpelijk en ongelooflijk prachtig hoe God dwars door deze vreselijke situatie heen werkt in het hart van zijn kinderen. Maar niet alleen prachtig. Het is op zijn scherpst over afkomst, keuzes en levensstijl en duidelijk over wat leven naast God is: strijd, oorlog, angst of vertrouwen, haat of liefde.

Als lezer word je door dit indringende verhaal gedwongen om te kiezen, niet alleen maar omdat dit stel een vaardige pen heeft maar omdat ze eerlijk zijn over hun menszijn, net zo vatbaar voor angst en frustratie als jij en ik en toch zich vastgrijpend aan de Enige die zo totaal anders is dan wij: hun schepper en verlosser. Zij laten zien dat ons leven een balanceer act is met een houding van overgave maar niet verslagen, van een kind maar niet naïef, van strijdbaar en tegelijk liefhebbend, van wijsheid maar zich er niet op laten voorstaan. Dat grijpt aan. Je ergert je wild of je verlangt ernaar. Nogmaals, je moet kiezen.

Prikken in perspectief

In zijn masterscriptie heeft A.N.F. Moens de vaccinatiebezwaren van de bevindelijk-gereformeerde stroming tegen het licht gehouden. Hij onderscheidt medische en religieuze bezwaren. Deze laatste bezwaren zijn vaak verbonden met zondag 10 van de Heidelbergse Catechismus en vinden hun oorsprong bij de oprichters van de stroming. Een van de conclusies is dat deze bezwaren berusten op een beslissing die ooit is genomen en niet op gezond verstand, logische beredenering of een consistentie in de theologie.

Hij laat de uitgangspunten uitgebreid aan de orde komen. In die bezwaren onderscheidt de auteur een medisch-ethisch motief, een theologisch motief en een spiritueel motief. Ook het cultuurkritische motief speelt op de achtergrond een belangrijke rol bij de theologische bezwaren. Daarin is leidend dat deze stroming de idee van de maakbaarheid van het leven tegenover die van de afhankelijkheid van Gods voorzienigheid zet. Het helpt niet dat er in de media een bubbel wordt gecreëerd waardoor de standpunten versterkt raken.

Na een goede analyse van de argumentatie komt de schrijver in hoofdstuk 4.5 met een plausibele conclusie waarin hij duidelijk stelt dat vaccinatie als geoorloofde maatregel kan worden gezien, mits er ruimte is voor de dimensie van zingeving van ziek-zijn en in lijden.

De auteur beveelt aan de discussie over vaccinatie te scheiden. Zo krijg je ruimte om te kunnen luisteren naar hoe de ander de verhouding tussen Gods voorzienigheid en de eigen verantwoordelijkheid ziet en om te leren over de nuances in die verhouding. De schrijver heeft de woorden “noodzakelijkheid” en “contingentie” helder uitgelegd: dit zijn filosofische begrippen die door gereformeerde theologen zijn gebruikt om duidelijk te maken hoe Gods wil en de menselijke wil zich tot elkaar verhouden. Het zal nodig zijn geweest in zijn masterscriptie maar voor mij als lezer niet echt relevant. De voorbeelden uit de Bijbel spreken meer aan.

De droom van de bibliothecaresse

Adelaide Cowherd is een gelukkig meisje. Ze is studente aan een universiteit in Lexington, Kentucky en vindt het heerlijk om te studeren. Naast de studie heeft ze een baantje in de plaatselijke bibliotheek. Maar in de jaren dertig kwam Amerika in de grootste economische crisis van de eeuw en raakten veel mensen na de beurskrach werkloos. Zo ook Adelaides vader. Zo blijkt van de een op de andere dag dat ze een studieschuld heeft, het examen waar ze zo hard voor geleerd heeft niet meer mag doen, haar kamer moet verlaten en zelfs niet meer in de universiteitskantine mag eten. Als ze in haar postvak had gekeken, was ze eerder op de hoogte geweest, maar ze had haar neus alleen in de boeken gestoken. Addy gaat niet bij de pakken neerzitten en gaat op zoek naar onderdak en een baan.

Emmett Tharp is een ongelukkige jongen. Hij is afgestudeerd aan dezelfde universiteit op bedrijfskunde, maar hij heeft geen idee waar hij ooit een baan zou kunnen vinden die bij hem past. Hij keert terug naar huis in Boone’s Hollow, een van de bergdorpjes, waarvan alle mannen in de mijnen werken, de mensen erg arm zijn en niet veel aandacht besteden aan basisonderwijs of zelfs maar middelbaar onderwijs. Door een ontwikkelingsplan van de regering krijgen Emmett en Addy de kans om in een bibliotheekproject te stappen in Boone’s Hollow. Emmett als bibliothecaris en Addy als rondbrenger van de materialen, waarbij ze gebruik moet maken van een paard om het rondje over de berg te kunnen doen. En dan is er Bettina, een jonge, stoere en directe meid van de berg. Al die jaren heeft ze op Emmett gewacht.

Door dit boek krijg je zicht op geschiedenis, gedrags- en gebiedsontwikkeling, realistische romantiek, sociale systemen en traditionele familielijnen. De zoetheid van de betere afloop met zicht op nog meer geluk maakt het verhaal compleet. De schrijfster kiest voor schrijven vanuit het perspectief van de verschillende rollen. Ze schrijft in de verleden tijd. Haar leidmotief zijn de woorden van Jezus: “Heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten.”

Kom tot bloei!

Corinne Starreveld is een jonge ambitieuze vrouw die een passie heeft voor loopbaancoaching. Het praktische boek Kom tot bloei inspireert gelovige vrouwen om tot hun recht te komen op de werkvloer. Dat dit niet vanzelfsprekend is, blijkt uit de eerlijke worsteling die Corinne Starreveld deelt als het gaat over haar eigen ambitie.

Dit boek geeft vooral advies en informatie over werken, talentontwikkeling en met plezier de kost verdienen. Het boek is heel positief over werk. Goede vragen, tests en kaarten over talenten en waarden, geven lezers inzicht over wat het beste bij hen past. Hier en daar klinkt het zweverig. Je hebt alleen een duwtje nodig in de goede richting. Het motiveert je om na te denken over je drijfveren. Maar je moet als lezer zelf aan de slag met de antwoorden die ze geeft.

Het boek is opgedeeld in vier delen, waarbij eerst de grote vragen over werk worden behandeld. Het tweede deel gaat over verschillende seizoenen in het werk waarbij de lente staat voor de start van je loopbaan, de zomer waar jouw arbeid in een flow zit, de herfst voor de eerste problemen op je werk en de winter waarbij het allemaal niet lukt. In het derde deel komen in een aantal korte hoofdstukken typische vrouwenproblemen op het werk aan bod en tot slot in het vierde deel nog meer praktische informatie voor talentontwikkeling, solliciteren en dergelijke. De informatie is oppervlakkig. Over alle onderwerpen die Corinne behandelt staat achterin een literatuurlijst met boeken die specifiek dat thema behandelen. De toon in het boek is steeds luchtig, positief en maakbaar. Pas als je met dit boek aan de slag gaat, zul je de diepgang ervaren.

In alles merk ik dat Corinne een jonge schrijfster is en dat een mooie, goede carrière belangrijk is voor haar. In de opbouw van haar hoofdstukken zit structuur. Ze bespreekt onderwerpen als menstruatieklachten en seksisme op de werkvloer. Maar over het combineren van werk en moederschap (zeker in relatie tot wat God van een vrouw vraagt) is geen apart hoofdstuk. Je kunt het een beetje terugvinden in een mager hoofdstuk over de balans tussen werk en privé waarbij het vooral gaat om veerkracht.

God is erbij, maar op de achtergrond. Hij gelooft in het talent van de vrouw en geeft passie. Alleen bij het onderwerp vriendelijkheid wordt er gezegd dat het een eigenschap is waar christenen om bekend staan.

Tegelijkertijd koppelt de schrijfster assertiviteit aan vriendelijkheid want op je werk moet je niet over je heen laten lopen. Hier en daar vermeldt ze dat je God betrekt bij de keuzes op je werk. Wat God of de Bijbel zegt over werk komt in dit boek niet aan de orde.

Het boek biedt zeker mogelijkheden om tot bloei te komen tijdens je werk en daardoor zul je ook groeien als mens. Voor vrouwen die werken in een kleine organisatie waar geen aandacht is voor loopbaanontwikkeling biedt dit boek handvatten om aan de slag te gaan met je carrière.

Hier ben je veilig

Het romandebuut van radiopresentator en schrijver Damian Barr speelt zich deels af aan het begin van de twintigste eeuw, tijdens de Tweede Boerenoorlog. In het grootste deel van het boek bevinden we ons echter in het heden: het multiculturele Zuid-Afrika van na Nelson Mandela en De Klerk.

Tussen het verslag van Sarah van der Watt, die met haar enige zoontje wordt geïnterneerd in een Brits concentratiekamp, en het tweede deel zijn echter tal van (subtiele) linkjes. In de huidige tijd belandt de zestienjarige Willem in een kamp van een conservatieve Afrikaner beweging, op een plaats die nogal wat overeenkomsten blijkt te vertonen met het interneringskamp van bijna een eeuw eerder.

Twee kampen, ook in een andere betekenis. Eerst het kamp van de Afrikaner Boeren, die zich moedig verzetten tegen dat van de Engelse overheersers. Later dat van de politieke afstammelingen van diezelfde Boeren, die niet kunnen accepteren dat de maatschappij volkomen is veranderd en die daardoor lijnrecht tegenover het kamp van de veranderingsgezinde landgenoten komen te staan.

Het boek geeft een realistisch beeld van het moderne Zuid-Afrika. Een gevaarlijk en verscheurd land. Het is een spannend verhaal en het is goed geschreven. Hoewel het christelijk geloof in dat deel van de wereld van grote betekenis is, onder zowel blanken als kleurlingen en zwarte inwoners, speelt het in deze roman geen belangrijke rol.

Vernieuwd en onveranderd

Dwars tegen alle stromen in zet Rachel Gilson een eeuwenoude en haarscherpe analyse neer over haar eigen leven. Ze is niet in een gelovig gezin groot geworden. De strijd van de kerk over hoe om te gaan met mensen die een homoseksueel georiënteerde christen zijn, heeft zij niet meegekregen. Niemand die op een corrigerende manier met haar sprak over haar keuzes. En ze had zo haar eigen vooroordelen over het christendom. Ze kwam pas tijdens haar studententijd tot geloof en leerde de Bijbel kennen. Tijdens die Bijbelstudies ontdekte ze wat de drie kenmerken van het huwelijk zijn. Diversiteit, mogelijkheid tot nieuw leven en liefde, terwijl in onze cultuur het idee dat passie en romantiek de basis ingrediënten van het huwelijk zijn, de boventoon voert. Later ontdekte ze bij de bestudering van de brief van Paulus aan de Efeziërs dat onze cultuur een ander idee geeft van de relatie en ook nog een beeld is van de relatie die de mensen van de Heer Jezus met Hem hebben.

Onze cultuur lijkt te zeggen dat seks een privézaak is, maar een kijkje op de statistieken van de GGD laat al zien dat seks effect heeft op jezelf en de mensen om je heen. Seks is een sociaal gegeven. Kinderen van God gaan door de kijk van onze cultuur een dubbelleven leiden of noemen de seks die ze doen niet zondig. Maar door Gods woord serieus te nemen voor haar eigen leven, kwam er strijd en in die strijd maakte ze haar keuzes en ze kwam onder andere tot de conclusie dat in de ogen van de wereld, met Christus leven dwaas, meelijwekkend en verachtelijk is. Ook al omdat zelfbeheersing verward wordt met onderdrukking. Het leven is niet makkelijk. Voor homoseksuele mensen niet en voor heteroseksuele mensen niet. We moeten allemaal leren om met een hoopvolle blik op onze eigen situatie te leven. Hoe we op de mooiste manier liefhebben inclusief fysieke genegenheid. Vrienden te maken en close vriendschappen te onderhouden, zodat het mogelijk is om elkaars lasten te delen, elkaar te vermanen en te troosten.

Relaties onderhouden is veel werk. In onze cultuur is het ongehoord als je ervoor kiest om geen gehoor te geven aan het verlangen van je lichaam. Je bent een held als je eraan toegeeft en een schurk als je jezelf dat ontzegt. Maar het geheim is dat je iets geweldigs opgeeft voor iets dat veel beter is. En Rachel laat het echt niet mooier voorkomen dan het is. Ze kent de diepe strijd om het idee los te laten dat romantiek en passie niet essentieel zijn maar de bereidheid van je hart om te dienen, te respecteren en lief te hebben. Zij heeft een duidelijke keuze voor Jezus gemaakt. Zorgvuldig vertelt ze hoe ze er toe kwam om te gaan trouwen met een man. “Ik trouwde niet omdat ik verliefd was. Ik trouwde niet om mezelf heteroseksueel te maken of te bewijzen dat ik Gods seksuele ethiek onderschreef. Ik trouwde niet omdat ik door interne of externe factoren onder druk werd gezet. Ik trouwde in hoop op en gehoorzaamheid aan mijn Schepper, en ja, ook met vreugdevolle genegenheid voor mijn aanstaande man.

Het huwelijk,” zo schrijft ze “is een optie voor homoseksueel geörienteerde mensen zolang het in alle openheid en vrijheid gesloten wordt. God leidt sommigen hiertoe, onverwacht wellicht. Maar net zo mooi en mogelijk is het leven van de single die aan God is toegewijd.” Het boek is een korte en duidelijke uiteenzetting van de keuzes die Rachel heeft gemaakt met aanbevelingen aan ieder die met seksueel anders georiënteerde broeders en zusters te maken heeft en voor kinderen van God die zelf op zoek zijn naar hun plek binnen de gemeente van Jezus. Wat mij raakt is de fijngevoeligheid waarmee zij haar keuzes presenteert. Een van de zinnen die mij raken:

“We voelen allemaal de kracht van seks en romantiek. We kunnen gewoon niet doen of deze prachtige geschenken van God slecht zijn, dat gelooft niemand. Ik wist dat mijn oude leven lichamelijke en emotionele genoegens bood. Jezus’ aanbod was gewoonweg beter. Zijn beloften zijn zoeter, Zijn dragende liefde is rijker.”

Wortelzucht

Marcel van Kanten, geboren in 1963 in Rotterdam heeft een Indische moeder en een Surinaamse vader. In hem komt de Nederlandse koloniale geschiedenis samen en dat merk je aan zijn verhalen. In zijn debuut Wortelzucht schrijft hij zijn autobiografische relaas van zijn zoektocht naar zijn achtergrond.

Marcel kent verhalen van zijn afkomst. Hij komt bij beide opa’s en oma’s over de vloer. Het is natuurlijk ook verwarrend, zo’n wisseling van de ene naar de andere wereld met ander eten en andere woorden. Maar er moet vooral keurig Nederlands worden gesproken en niet alles wordt verteld. Maar is er echt plaats voor hem in Nederland? Als Marcel van Kanten voor zijn verjaardag een DNA-test krijgt, komt hij erachter dat in zijn bloed wel dertien verschillende etniciteiten zitten, waaronder vijf Afrikaanse en een Joodse bloedlijn. Marcel gaat zijn stamboom langs en diept zo de koloniale geschiedenis op. In Suriname ontdek je de wreedheden van de slavernij voor de slaafgemaakten en onrechtvaardige rijkdom van de plantagehouders. Voorgerekend wordt bijvoorbeeld wat zij kregen voor de voorouders van Marcel van Kanten, terwijl de familie geen schadeloosstelling kreeg. Dat slavenhouders en slaafgemaakten met elkaar verweven zijn is voor Marcel bewezen op grond van de DNA-test. Daarom is er in dit boek ook aandacht voor de voorname Ierse family Kennedy, dezelfde voorvoorouder van de latere president van Amerika.

Ook wordt duidelijk hoe na de afschaffing van de slavernij, arbeidsmigranten, onder anderen ook uit Portugees Madeira naar Suriname kwamen en zodoende een plek in de stamboom van Marcel hebben gekregen.

Aan de andere kant van de wereld is daar de geschiedenis van Nederlands-Indië en Knil-militairen, die een njai hadden, een Javaanse of Molukse vrouw met wie ze niet officieel waren getrouwd, maar wel kinderen mee kregen. De voorouders van Marcel van Kanten hadden het in Nederlands-Indië niet slecht, ze waren goed opgeleid en zelfs eigenaar van een plantage. Zo brengen de voorouders van Marcel beide kanten van de geschiedenis in één persoon.

Juist dat beide geschiedenissen in één persoon terugkomen, maakt Wortelzucht boeiend om te lezen. Het is of je kijkt naar een aflevering van een verborgen verleden, maar dan veel uitgebreider, want Marcel van Kanten, loopt de stamboom na via zijn vader, moeder en opa’s en oma’s van beide kanten.

Het zijn korte stukjes. In het begin met anekdotes uit de familiegeschiedenis, naar aanleiding van een voorwerp of een herinnering. Daarbij springt Marcel van Kanten heen en weer in de tijd en van oost naar west, de hele wereld over vooral in de driehoek Indonesië, Suriname, Europa. Aan het eind is er aandacht voor de slavernij vanuit Afrika. Het is een mooi verzorgd boek, stevig papier met veel ingekleurde foto’s.

Tussen de regels zit woede en verdriet over de manier waarop in Nederland met de geschiedenis wordt omgegaan. Je merkt aan de zorgvuldige keuze voor woorden waarmee de geschiedenis gedekoloniseerd wordt. Het verhaal van Marcel van Kanten laat zien dat er een ander verhaal is.

Jij bent licht

Het christelijk geloof delen, hoe doe je dat? Frieda van de Geest heeft daar een positief, praktisch en bemoedigend boek voor geschreven met de titel Jij bent licht. Licht brengen in deze donkere wereld is allereerst Gods plan. Dat deed God door Jezus als licht naar deze wereld te sturen. Op basis van een belofte uit Handelingen 13 vers 47: “Ik heb je bestemd tot een licht voor alle volken om redding te brengen tot aan de uiteinden van de aarde.” De schrijfster vertelt vervolgens een vrij positief verhaal dat je als gelovige Gods licht reflecteert op de plaats waar je bent gezet. Het is een afwisselend boek met voorbeelden van hoe andere vrouwen licht brengen in hun omgeving. Persoonlijke ervaringen van Frieda van de Geest, afgewisseld met Bijbelteksten die gaan over licht en hoofdstukken met tips, tests en aanmoedigingen om zelf aan de slag te gaan om je licht te verspreiden. De druk om te evangeliseren wordt eraf gehaald, door de voortdurende bevestiging dat een christen licht is en iets van God mag uitstralen.

Het boek is een samenwerking met LUME, een organisatie die vrouwen inspireert en helpt het geloof te delen op een manier die bij hen past.

202239

Recensie

Jouw waardering

202237

Recensie

Jouw waardering

202236

Recensie

Jouw waardering

20235

Recensie

Jouw waardering

20234

Recensie

Jouw waardering

20233

Recensie

Jouw waardering

20232

Recensie

Jouw waardering

20231

Recensie

Jouw waardering

20230

Recensie

Jouw waardering

20229

Recensie

Jouw waardering