Boekenmening

Ken jij het verhaal van Racheltje de Beer al?

Nou luister maar, Rachel de Beer is een meisje van 12 jaar. Ze groeit op in Zuid-Afrika, in de tijd dat de Boeren trekken van de kust naar het binnenland en op zoek zijn naar ruimte en voorspoed. Ze trekken met huifkarren en nemen hun hele hebben en houden mee. Het wordt winter en de familie De Beer is in de buurt van het Drakensgebergte. Op een mistige dag ontsnapt  het kalf Frikkie. Rachels broertje Jamie is verzot op het kalf. Zonder dat de rest van de familie het in de gaten heeft, gaat hij op zoek naar hem. Als aan het eind van de dag de anderen ontdekken dat Jamie vermist wordt, beginnen ze een zoektocht naar het kleine jongetje. Het zoeken wordt bemoeilijkt door de invallende duisternis en een sneeuwstorm. Op wonderlijke wijze vindt Rachel haar broertje en redt hem van een gewisse dood.

Zo is het al meer dan honderd jaar gegaan in Zuid-Afrika, vooral onder de blanke Afrikaners is het een geliefd volksverhaal. Het verhaal van onvoorwaardelijke liefde tussen broer en zus heeft velen geïnspireerd en bemoedigd. In elk geval heeft het Brett Micheal Innes geraakt. Hij is filmmaker en gaat het verhaal van Racheltje de Beer ook verfilmen. Waarschijnlijk kunnen wij Nederlanders Rachel vergelijken met Hans, die zijn vingers in het gat van de dijk stopte en zo het dorp behoedt voor een overstroming.

Een volksverhaal wordt doorverteld, duurt niet lang en elke verteller geeft zijn eigen nuances eraan. In Kleine Rachel is het volksverhaal de basis, maar Brett Micheal Innes heeft er veel meer aan toegevoegd om er een historische roman van te maken. Daar is hij wat mij betreft slechts ten dele in geslaagd. Wat prachtig is gelukt, zijn de sfeerbeelden die opgeroepen worden in dit boek; de historische setting, het trekken van de boeren met de huifkarren, het boerderijleven in de 19de eeuw, de reis naar de stad voor het Nagmaal en niet in de laatste plaats de betoverende omschrijving van het Afrikaanse landschap. Poëtisch in die zin is ook dat Rachel mensen die zij tegen komt, indeelt als veldmensen, woestijnmensen, stadmensen of oceaanmensen. Later ontdekt ze ook nog de boerderijmensen.

Aan de ene kant prikkelt Brett Micheal daarmee de verbeelding, maar even snel stelt hij het vertrouwen in de lezer teleur doordat hij hem of haar geen eigen conclusies laat trekken. Als alwetend verteller switcht hij voortdurend van de ene naar de andere romanfiguur en zodoende heeft geen enkele persoon geheimen. Hij verraadt gevoelens en gedachten van alle aanwezigen en breekt daarmee de spanningsboog, zeker in het begin van het boek. Sommige scènes of zinnen spreken voor zich en hoeven echt geen toelichting van de schrijver.

Daarbij probeert Brett Micheal het verhaal een mystieke lading te geven, door de climax van zijn verhaal te laten afspelen tussen Goede Vrijdag en de dagen daarna. Gek genoeg is dit het enige element waarvan hij geen melding doet in zijn nawoord, terwijl er ook wat betreft timing van het verhaal geen bewijs is dat het daadwerkelijk rond Pasen heeft plaatsgevonden. Het zij de schrijver vergeven, immers zo brengt elke verteller zijn nuances aan in een volksverhaal.