Boekenmening

Ten oosten van Eden

Ten oosten van Eden is een letterlijke passage uit de Bijbel. Het staat aan het eind van het verhaal van Kain en Abel in Genesis 4 vers 16: “Kain vestigde zich ten oosten van Eden.” Ik heb er altijd overheen gelezen, maar in de gelijknamige roman van John Steinbeck uit 1952, lees je nauwelijks over de plaatsbepaling heen. Zo uitvoerig opent de schrijver met een beschrijving van het landschap uit zijn jeugd, de Salinasvallei in het Noorden van Californië. Het zou het paradijs zelf kunnen zijn.

Maar paradijselijk is het allerminst in deze grote roman van de Amerikaanse schrijver. In 600 pagina’s neemt de schrijver je mee in de tijd vanaf de Amerikaanse Burgeroorlog, waar de vader van Adam Trask als oorlogsinvalide terugkomt en weet op te klimmen tot de hoogste lagen van het ministerie van oorlog. Zijn zonen blijven verweesd achter, nadat ze onderling strijden om de liefde van hun vader. Die geschiedenis herhaalt zich bij de zonen van Adam, van wie uiteindelijk één zal vechten in de Eerste Wereldoorlog.

Het boek is goed in etappes te lezen. Vaak begint de schrijver een hoofdstuk met filosofische overpeinzingen over maatschappelijke ontwikkelingen of menselijke karaktertrekken. Dan komen de scènes en de dialogen die verhalen in een verhaal zijn. Soms lijken die scènes een heel eind bij het hoofdthema, de broederstrijd van Kain en Abel vandaan te staan. Bijvoorbeeld als het gaat om Cathy de moeder van de jongens en haar sinistere praktijken. Toch zijn de verhalen op zichzelf boeiend om te lezen. Sommige verhalen zijn verrassend actueel, dat blijkt als de Chinese knecht Li vertelt hoe hij zich als immigrant staande moet houden in de Amerikaanse maatschappij. Meer keren heb ik de neiging om zinnen te onderstrepen om hun wijze lessen vast te houden.

Een van de wijze mannen is Samuel Hamilton, een vriend van Adam Trask. Samen met knecht Li buigen zij zich over Genesis 4 als ze namen zoeken voor de tweeling van Adam. Het Bijbelgedeelte is overgenomen uit de Statenvertaling, een oudere versie, waardoor de woorden andere dingen laten zien. Ik ontdek bijvoorbeeld dat God ondanks dat wij denken dat Hij kwaad is op Kain, wel de moeite doet om met hem te praten en hem advies geeft om te leven. Dat ontdekt Li ook, als hij er een andere vertaling op na slaat. Hij komt daardoor tot een sleutelwoord in de roman het Hebreeuwse begrip timshel, (gij moogt). Welk verschil dat uitmaakt voor de levens van de hoofdpersonen, is in de roman uitgewerkt.

Naar aanleiding van dit gedeelte in de roman, viel mij op dat God Kain een teken op zijn voorhoofd geeft. Hij wordt beschermd door God, zelfs nadat hij slechte dingen heeft gedaan. Dit kantelde mijn idee over God ten opzichte van Kain. Waarom hebben wij zo’n moeite met God als Hij ons offer niet aanneemt? Hoe komt het dat wij ons zo snel afgewezen voelen? Die herkenbare pijn komt steeds terug in dit boek.

Ten Oosten van Eden laat zien dat een oerverhaal als Kain en Abel op meer manieren kan worden herverteld.

Ode aan de verliezer

Alain Verheij, theoloog, onafhankelijk prediker en schrijver, actief op Twitter heeft een nieuw boek geschreven, waarin hij een opmerkelijke rode lijn ziet in Bijbelverhalen. De Bijbelschrijvers kiezen de kant van de verliezer. Alain begint met het verhaal van Kain en Abel, na heel kort het vertrek uit het paradijs te hebben aangestipt. Deze twee broers, de een landbouwer en de ander herder zijn oertypen. Daar waar Kain lijkt te winnen door zijn broer dood te slaan, maken de Bijbelschrijvers van Abel een held, die niet vergeten mag worden. Alain Verheij ziet dit patroon voortdurend terugkomen. Het zijn niet de sterke mannen, maar juist in de zwakkere in de maatschappij die een verhaal te vertellen hebben. In het Oude Testament is het steeds hetzelfde verhaal van een kleine minderheid die zich probeert te handhaven tegenover de macht van zo’n sterke man. Het hele Nieuwe Testament speelt zich af onder de overheersing door de Romeinen.

In Ode aan de Verliezer, vertelt Alain Verheij de Bijbelverhalen opnieuw met zijn eigen woorden en interpretaties. Zijn stijl is vlot, hier en daar provocerend en doorspekt met humor. Steeds opnieuw maakt het verbinding met de actualiteit. Alain Verheij weet mij met zijn stijl te raken, waar ik eerst een glimlach niet kan onderdrukken, komt daarna de confrontatie met waar ik zelf sta.

Bijvoorbeeld in het hoofdstuk over de eerste twee broers:

“Een beetje God weet alles en zo veel mensen heeft hij op dat moment nog niet om in de gaten te houden, dus we kunnen hier veilig beweren dat God hier naar de bekende weg vraagt. Beter gezegd: hij stelt een morele vraag. Weet jij waar je broer of je zus is, of je andere naaste, heb je oog voor hem of haar, weet je hoe het met hen gaat, zie je wat ze hopen en vrezen, ken je hun pijn, zoek je naar wat ze nodig hebben – of laten ze je koud? Het is een vraag die door de hele Bijbel blijft nagalmen en in ons geweten echoot het mee.”

Bijbelverhalen troost of waarschuwing?

Door de manier waarop Alain Verheij de Bijbelverhalen vertelt, komen de mensen van toen herkenbaar dichtbij. Hij daagt de lezer uit om zich af te vragen wie hij zelf is in het verhaal. En wij zijn vaker Kain dan ons lief is. Als we ons geïdentificeerd hebben met de hoofdrolspelers is het de vraag of deze verhalen een waarschuwing of een troost zijn. Daarmee laat Alain Verheij zien dat oude verhalen uit een tijd hier ver vandaan iets te zeggen hebben. Hij heeft als leidraad belangrijke levensvragen, zoals: Waar vind ik houvast? (Abraham). Waar vind ik vrijheid? (Mozes). Hoe blijf ik staande? (Richteren). Hou houd ik hoop? (profeten). Hoe moet ik leven? (Jezus).

Deze jonge theoloog maakt scherpe analyses door steeds opnieuw te wijzen op de positie van de zwakkere. De manier waarop hij opkomt voor vrouwen die lijden onder seksueel geweld is opvallend. Door expliciet te noemen wat er gebeurd is, maar waar in de Bijbel eigenlijk geen woorden aan vuil worden gemaakt, bijvoorbeeld over uitbuiting van slaven of de schepping, valt het licht anders op bekende verhalen. Juist doordat hij steeds aantoont dat God kiest voor de zwakkere, overtuigt zijn boek.

Ik vind het inspirerend om Bijbelverhalen vanuit een andere invalshoek te horen, ook al schopt de schrijver daarmee wel tegen heilige huisjes. Hij waarschuwt meer keren voor religie. Als theoloog weet Alain Verheij dat er wel honderd meningen en interpretaties mogelijk zijn en dat maakt juist dit boek zo interessant. Voor alle hervertellingen kun je aan het eind van het hoofdstuk teruglezen waar het in de Bijbel staat. Hij put ook uit andere bronnen, bijvoorbeeld voor een verhaal uit de jeugd van Abraham. Niet alle Bijbelboeken komen aan bod, maar de grote lijn wordt wel duidelijk in zo’n 250 bladzijden.

Felicia heeft altijd geluk

Een weg door het water

Dertig overdenkingen om te lezen in een tijd waarin er sprake is van crisis en lijden, oorspronkelijk gepubliceerd op de website van Christianity Today tussen 18 maart en 1 mei 2020 toen het coronavirus wereldwijd toesloeg. De overdenkingen gaan vergezeld met etsen van Rembrandt aan het begin en worden afgesloten met qr-codes waarachter je muziekfragmenten of filmfragmenten met een dans vindt. De cijfers van besmettingen en gestorvenen op een bepaalde datum bij elke overweging maken indruk en bij de muziek kun je verder doordenken op de aangereikte thema’s die gaan over wie ons leidt in het duister tot ons veranderd leven door het lijden heen.

In het geheim geloven

Dat Tomas Halik een geweldig mooie autobiografie kan schrijven, komt omdat hij zijn hele leven geschreven heeft en waarschijnlijk een prima documentatie heeft van al zijn activiteiten. Hij studeerde sociologie en filosofie in Praag. Op het moment dat de Russen in 1968 Tsjechoslowakije binnenvielen, was hij voor een module in Oxford, maar hij keerde, zodra hij kon, weer terug naar Praag. In 1972 hield hij tijdens zijn diploma-uitreiking een speech die niet in de smaak viel. Hij mocht van het regime vervolgens geen lesgeven en werd psychotherapeut. Intussen studeerde hij theologie en werd in 1978 in het geheim priester. Hij diende de ondergrondse kerk als Rooms-Katholieke priester en bovengronds eerst managers en leiders en later drugs- en alcoholverslaafden. Niemand wist van zijn priesterlijke taken op een paar mede-priesters na. De intelligentsia hield tijdens de Russische overheersing disputen op allerlei plaatsen en stopten niet met het ontwikkelen van ideeën op allerlei wetenschappelijk vlak. De dubbele functie in zijn leven heeft hem gevormd. Het is prachtig om zijn leven te lezen. Door dit boek krijgt de lezer een beter beeld van wat zich in Tsjechië heeft afgespeeld vanaf na de Tweede Wereldoorlog tot nu. De lezer krijgt een beeld van wat Tomas Halik beweegt en hoe hij in landen over de hele wereld van betekenis is. Vrijheid is een belangrijk begrip. Halik noemt “Gods onbegrijpelijke vertrouwen in onze vrijheid” en “Hij is de vrijheid en royaliteit zelf.” Om die vrijheid had een medestudent Jan Palach zichzelf in brand gestoken. Dit maakte diepe indruk op Tomas. Hij koos ervoor om de angst niet de regie in zijn leven te laten hebben en geen drijfveer te laten zijn. Tijdens de communistische jaren groeide Tomas’ kennis van vaardigheid op meer wetenschappelijke gebieden. Hij genoot van de wekelijkse seminars die werden gehouden. Hij ontmoette daar de latere president Havel, die een vriend van hem werd en voor wie hij een belangrijke raadgever werd. Een van Haliks speerpunten: de heiligverklaring van Agnes, de enige vrouw die ooit een mannelijke priesterorde heeft opgericht, werd het symbool voor het begin van de fluwelen revolutie, die het einde van het communistische regime in Tsjechië inluidde. Na de bevrijding van Tsjechië was Halik eindelijk vrij om te reizen en te doceren op universiteiten over de hele wereld en andere grote filosofen te spreken. Vanaf die tijd tot nu toe is hij bezig geweest om de dialoog tussen geloven en culturen te bevorderen. Deze biografie is het kader voor de filosofische theologie van Halik. Het is het lezen waard om er kennis van te nemen en je begrip over geloof en de psychologie van de God liefhebbende mens te verruimen.

Het geheime kistje van Elle

In dit boek staan twee vrouwen centraal, Ella en Janna. Hun levens zijn heel verschillend, ze groeien in andere tijden op maar hun beider leven wordt overhoopgegooid. De situaties zijn niet te vergelijken maar je ziet wel een gelijkenis in hoe de vrouwen op de situatie reageren en verdergaan met hun leven.

Het boek begint met een goede start, vooral door de mooie proloog die op het juiste moment weer terugkomt in het verhaal. Een verhaal dat verder gevuld is met mooie zinnen en ondanks dat er meer zaken spelen niet de rode draad verliest.

“Ik lach omdat het feest is, ik huil om de mensen die dit feest niet meer mee kunnen maken.”

Elles verhaal speelt zich af in een ver verleden, een afschuwelijk verhaal over een jong meisje dat tot twee keer alles verliest en toch doorgaat. Het verhaal van de moord op Joden in dit dorp (en vele andere dorpen) moet verteld worden en mag niet vergeten worden.

Janna hoort het verhaal van haar oma in stukjes en beetjes van mensen die haar oma gekend hebben, maar het is niet haar vader, die de zoon is van Elle. Ze moet echt buiten haar comfortzone gaan om antwoorden te vinden en krijgt hulp uit onverwachte hoek.

Het is bijzonder hoe ze na zoveel tijd achter het verhaal komt waardoor het verteld kan worden, maar door de manier waarop het verteld wordt komt het realistisch over. De gebeurtenissen zijn gelukkig niet te toevallig, Janna moet echt op onderzoek uit.

Wat rest is spijt dat ze het niet eerder geweten heeft, dat ze het er niet met haar oma zelf ook over kan hebben. Ze gaat ook met het verhaal terug naar haar vader, misschien dat hij meer weet? Dat dit ook benoemd wordt maakt dat personages dicht bij de lezer komen en dat je je betrokken voelt bij de hoofdpersonen.

Fijn is dat Janna niet gelijk in de armen van een andere man duikt maar eerst zelf gaat kijken wat ze verder moet doen met haar leven. Ze heeft de levenskracht van haar oma geërfd.

Het is een verhaal dat de lezer verrast en ontroert, de kleine kwinkslagen in het verhaal en de mooie vertelstijl van Aline van Wijnen maken dat dit een heerlijk boek is om te lezen. Ze hadden er wel een pakje tissues bij mogen doen. Ik ben geraakt!

Markus

In de tijd dat Jezus het land doortrekt met zijn discipelen, woont Yochanan Markus met zijn ouders in Jeruzalem. Zijn roepnaam is Yoan maar zijn moeder noemt hem Markus omdat ze Griekse is. Zijn vader is leider van een verzetsbeweging. Yoan kan heel goed tekenen maar zijn vader verafschuwt dat omdat het volgens hem een zonde is tegen het tweede gebod.

Toch vraagt hij zijn zoon om tekeningen te maken van bepaalde personen van wie de koppen moeten rollen omdat ze met de Romeinen heulen.

Yoan moet naar verschillende provincies om aan bepaalde personen de tekeningen te brengen. Het wordt een reis met ups en down. Hij wordt aangevallen door woestijnrovers, geholpen door een barmhartige Samaritaan en vervolgens gastvrij ontvangen door Samaritaanse meisjes. Hij wordt verliefd op een van hen maar trekt verder om zijn opdracht te volvoeren. Het kan immers niets worden tussen hen? Joden en Samaritanen gaan niet met elkaar om, laat staan dat ze met elkaar zouden trouwen. In Galilea ontmoet hij Jezus van Wie hij al veel wonderlijke dingen heeft gehoord. Yoan raakt betrokken bij de wonderbare spijziging.

Als hij weer terug is in Jeruzalem, is hij getuige van de arrestatie en kruisiging van Jezus. Hij raakt in een heftige crisis. Waarom is Jezus gestorven?

Hoofdstuk 1 beschrijft het dagelijkse leven van Marcus en vanaf hoofdstuk 2 hield dit verhaal mij gevangen. Op een boeiende manier beschrijft de auteur het leven van een Joodse jongen. Markus maakt heel veel mee voor hij ontdekt Wie Jezus is maar dan wordt Hij gekruisigd. De innerlijke strijd die Marcus voert wordt op een aansprekende manier beschreven. Het verhaal zit goed in elkaar. Als je denkt dat Yoan het Samaritaanse meisje nooit weer ziet, komt ze op een onverwacht moment in zijn leven terug.

Jammer van de taalkundige oneffenheden zoals bv: er komen nog een stel bij.

De vondeling

Het boek begint met het hartverscheurende verhaal van Bessie die in een lange rij staat met vrouwen die hun kindje af moeten staan omdat ze er zelf niet voor kunnen zorgen. Het raakt mij diep. Ik ben zelf adoptiemoeder en dit onderwerp is weer volop in het nieuws. Daardoor wachtte ik even met lezen maar dat had ik niet hoeven doen. Je hoopt met Bessie dat het na zes jaar weer goed komt maar ziet het somber uit.

Het volgende verhaal gaat over een eenzame weduwe die zich met haar dochter in huis heeft opgesloten. Een afschuwelijk trauma heeft haar angstig gemaakt. Dan komt er een kindermeisje dat alles op z’n kop zet, letterlijk.

Je kunt naar aanleiding van de flaptekst zelf een deel van het verhaal invullen maar dit adoptiedrama (anno 1754), is actueel.

De historische setting wordt goed weergegeven. Het verschil tussen gewone, arme burgers en hun wanhoop tegenover de rijke adel die ondanks dat ze geen gebrek hebben aan geld, ook hun problemen hebben. Stacey Halls heeft goed onderzoek gedaan. Ik zoek vaak op internet naar meer feiten over de dingen die in een boek genoemd worden en het blijkt te kloppen: dit gebeurde gewoon. Veel mensen leefden voor zichzelf maar een aantal probeerde het goede te doen, dokter Mead speelt deze rol overtuigend.

De gevoelens van beide vrouwen en ook van het meisje om wie alles draait klopt met mijn verwachtingen: de verwarring en de angst om kwijt te raken wat je hebt en de hoop dat je opnieuw kunt beginnen.

Er zitten spannende elementen in het verhaal die ervoor zorgen dat het een boeiend boek is. Je vraagt je als lezer af wat jij zou doen en wat het beste is voor het kind om wie alles draait.

Het einde is ontroerend, mooi en goed afgerond.

Varenka

Prentenboek. Varenka woont diep in het bos. Er komt oorlog. Ze bidt dat haar huis gespaard blijft in de oorlog. Elke dag passeren er vluchtelingen. Sommigen neemt Varenka op in haar huis en elke avond bidt ze. Ze heeft niet het idee dat God haar hoort of zelfs zal antwoorden. Dan komt de oorlog tot aan haar huisje. Met mooie illustraties van Leontine Gaasenbeek.

De prenten zijn mooi vormgegeven en romantisch. Het verhaal zou een aanleiding kunnen zijn tot de vraag of God gebeden verhoort en hoe dan. Hoe oorlog er in onze tijd uitziet en hoe het er in de toekomst uit zou zien. Het lettertype doet een beetje ouderwets aan en ik vraag me af of kinderen het zelf zouden willen lezen.

Noem mij bij mijn naam

Faith wordt midden in haar turbulente leven opgemerkt door de rijke Perry. Hij laat haar niet gaan maar blijft haar ten huwelijk vragen totdat ze ‘ja’ gaat zeggen. Ze vindt hem wel leuk en denkt uiteindelijk dat het voor iedereen goed is als ze ‘ja’ zegt. Ze vergeet een klein dingetje: alles van haar leven aan Perry te vertellen. Schuld en schaamte blokkeren dat hoewel ze het zou moeten doen. En dan raakt ze op zoek naar de dominee verzeild op een koorrepetitie die haar hele zicht op echte liefde laat kantelen; kan laten kantelen omdat ze mee gaat zingen en veel met de koorleden meemaakt. Terwijl de klusjesman de dominee blijkt te zijn, jong en woest aantrekkelijk, wordt het leven nog ingewikkelder dan het al was. Een geweldig leuke roman. Romantisch, spannend, gevaarlijk, grappig, hartverwarmend, geestig en geestelijk en niet zonder het diepe lijden waar we allemaal op een bepaald moment mee te maken krijgen.

Dit is de chicklit die alle vrouwen en misschien ook mannen willen lezen.

20203

Recensie

Jouw waardering

20202

Recensie

Jouw waardering

20201

Recensie

Jouw waardering

20200

Recensie

Jouw waardering

20199

Recensie

Jouw waardering

20198

Recensie

Jouw waardering

20197

Recensie

Jouw waardering

20196

Recensie

Jouw waardering

20195

Recensie

Jouw waardering

20194

Recensie

Jouw waardering