Boekenmening

Voor jou zet ik mijn masker af

Gerjanne van Lagen en Christine Stam schrijven heel open over christelijke thema’s die moeders bezig kunnen houden.

Ben ik wel een goede moeder? Hoe kan ik stille tijd houden als ik het zo druk heb? Besteed ik mijn tijd op een nuttige manier? Zijn werkende moeders wel goede moeders? Hoe ga je om met een schuldgevoel?

Vaak houden moeders hun onzekerheden verborgen voor hun omgeving. Daar brengen Gerjanne en Christine verandering in. Zij stellen zich al schrijvend kwetsbaar naar elkaar op. Ze voeren gesprekken met elkaar waarin ze open en eerlijk hun twijfels en onzekerheden met elkaar delen en elkaar adviezen vragen.

De open en vertrouwelijke sfeer, de afwisseling van humor en ernst, maken dit boek heel toegankelijk.

De brieven bieden veel (h)erkenning, verruiming in je denken, en laten je zien dat je met al je twijfels en onzekerheden welkom bent bij God.

‘Voor jou zet ik mijn masker af’ is een aanwinst in je boekenkast.

Ik heb ervan genoten.

Mijn twee moeders

Een waargebeurd verhaal over de vijfjarige Joodse jongen Stefan. Vlak voordat zij naar de vernietigingskampen dreigen te worden gedeporteerd, sturen zijn ouders hem weg met zijn katholieke kindermeisje, Zosia. Samen vluchten ze naar het Poolse platteland. Zosia krijgt de taak om zo weinig mogelijk op te vallen, niemand te spreken, niemand aan te kijken.

Zo dwalen Zosia en Stefan de vijf oorlogsjaren door Polen. De oorlog heeft een blijvende nasleep. Stefan wordt arts in een land waar ook na de oorlog nog antisemitisme heerst. Het wordt Poolse Joden onmogelijk gemaakt om in hun vaderland te leven.

Stefan besluit opnieuw te vluchten, voorgoed nu en komt naar Nederland. Daar wordt hij uiteindelijk hoogleraar cardiopulmonale chirurgie in Nijmegen.

Gedeelde liefde

Alette bevalt van een dochter, Maureen. Een dag na de bevalling wordt de baby bij haar weggehaald en in een pleeggezin geplaatst. Hier is van tevoren met haar over gesproken maar ze wil haar dochter niet afstaan. De vader van het kind is Marc, die het kind echter niet wil erkennen. Hij is zeer onbetrouwbaar en mishandelt Alette. Ze is als kind ook mishandeld door haar moeder, maar nu wil haar moeder dat Maureen bij haar komt wonen. Daar is echter geen sprake van. Af en toe mag Alette haar kindje onder begeleiding zien en ze merkt dat de pleegouders goed voor haar zorgen.

Door haar slechte jeugd zorgt Alette niet goed voor zichzelf, haar huis is een puinhoop. De enige die naar haar omkijkt is Christy, haar buurvrouw. Zij steunt haar en helpt af en toe om haar huis op te ruimen. Alette komt er steeds meer achter dat ze moet breken met Marc maar dat vindt ze heel moeilijk. Bovendien heeft Marc een sleutel van haar huis en staat hij regelmatig onverwacht voor haar neus. Hij bouwt feesten op zijn manier door veel vrienden uit te nodigen en een enorme puinhoop achter te laten.

Alette wil dit niet meer maar kan moeilijk tegen hem op. Zal er ooit verandering in haar situatie komen? Zal ze ooit zelf voor Maureen mogen zorgen?

De auteur heeft zich goed ingeleefd in de personages en beschrijft de gebeurtenissen levensecht. Ik heb het boek in een ruk uitgelezen. Het geloof komt op een bemoedigende manier naar voren en hoe Alette tot geloof komt, wordt mooi en integer beschreven.

Minpuntjes:

De flaptekst klopt niet helemaal. Er staat dat Maureen onverwachts bij Alette wordt weggehaald. Dat klopt niet want er zijn voor de tijd gesprekken met Alette geweest hierover.

Er staat dat Alette in aanraking komt met de kerkgemeenschap van het pleeggezin van Maureen. Dat wekt de indruk dat ze contact heeft met de pleegouders en via hen in hun kerk komt. Dat is niet het geval. Via de zoon van haar buurvrouw komt ze daar terecht en ze ontdekt dan dat de pleegouders daar ook komen.

Na de bevalling geeft Alette Maureen borstvoeding. Ze wordt naar huis gestuurd maar hoe de borstvoeding gestopt kan worden, wordt niet beschreven.

De golven zwijgen

Het is 1892. Petronella is verloofd met Johannes. Hij kan werk krijgen in Zuid-Afrika en denkt erover om daarheen te emigreren. Petronella is er niet zo blij mee maar uiteindelijk heeft ze er vrede mee. Johannes vertrekt en ze houden contact door middel van brieven. Petronella heeft een geheim. Ze heeft het nog steeds niet aan Johannes durven te vertellen en uiteindelijk besluit ze het per brief te doen. Johannes vindt het jammer dat ze het niet eerder verteld heeft. Hun relatie verdiept zich en per brief vraagt Johannes haar ten huwelijk. Petronella trouwt met de handschoen, haar broer fungeert als gevolmachtigde bruidegom.

Later vertrekt Petronella ook naar Zuid-Afrika. Ze voelt zich er al snel thuis. Ze krijgen drie kinderen maar als ze zwanger is van de vierde, pakken donkere wolken zich samen…

In deze boeiende roman speelt het Godsvertrouwen een grote rol. De hoofdpersonen gaan door donkere dalen, maar het vertrouwen op God heeft de overhand. De auteur is erin geslaagd om de gevoelens van de personages levensecht vast te leggen. Af en toe kon ik mijn ogen niet droog houden. Het verhaal is gebaseerd op ware gebeurtenissen.

Minpuntje:

Op de flaptekst staat dat Petronella in een van de brieven haar geheim onthult. Dat doet ze al in de tweede brief. De flaptekst geeft de indruk dat een groot gedeelte van het boek over de briefwisseling gaat. “Hoe zou Johannes reageren op het geheim?” klinkt heel spannend als cliffhanger in de flaptekst. Maar zijn reactie bestaat uit slechts drie regels.

Het grootste gedeelte van het boek gaat over de gevolgen van het geheim.

De verborgen juwelen van Anniera

Opeens heb ik van drie verschillende uitgeverijen fantasyboeken te recenseren gekregen. Wat een heerlijkheid! Eerst kreeg ik ‘De draak en de steen’, die het eerste deel is uit de Dreamkeeper sage-serie en nu deze: ‘De verborgen juwelen van Anniera’ die het eerste is van De Wingfeather sage-serie.

Als ik deze twee boeken vergelijk qua toon, is ‘De verborgen juwelen’ harder en spannender dan ‘De draak en de steen’. ‘De draak en de steen’ zou je, denk ik, al vanaf een jaar of acht kunnen lezen en ‘De verborgen juwelen’ is meer geschikt voor tieners.

De hulp die de drie kinderen Igiby krijgen om zich in de vijandige maatschappij te bewegen waar zij wonen, lijkt zwak en toevallig, terwijl het kwaad alomtegenwoordig is; vernietigend en niet te overwinnen. Daarin is de toon al direct gezet. Het leven van de drie kinderen staat voortdurend op het spel omdat er ’s nachts kinderen worden ontvoerd uit het dorp. Het dorp kent zelf nog maar nauwelijks overlevenden van de laatste invasie van de kwade macht, die bestaat uit de overheersing van een eng soort enorme hagedis met giftige tanden. Het regiem is totalitair en niets ontziend. Een overmacht van deze hagedissen zorgt ervoor dat de mensen in een voortdurende angst leven. Het is knap hoe de corruptie, de politie, de verraders en de loyalisten aan het koningshuis subtiel binnen de maatschappij vormgegeven wordt.

Kinderen zijn kinderen en als je van je opvoeders iets niet mag, ga je het natuurlijk op zijn minst bekijken en onderzoeken. Janner is de oudste. Hij krijgt voortdurend op zijn hart gedrukt dat hij op zijn broer Tink en zusje Lilly moet letten. Tink is te ondernemend om deze taak te kunnen uitvoeren, vooral als het jaarlijkse festival in het dorp gehouden wordt.

Het boek wordt gekenmerkt door de bijzondere bijna humoristische namen die het karakter van de personen of dieren benadrukken. Er wordt op een subtiele manier humor gebruikt, anders zou je het niet uithouden van de spanning. En spannend, dat is het. Er zit een enorme vaart in het boek en natuurlijk wil je het volgende boek meteen bestellen om met de Igiby’s mee te kunnen reizen in hun leven en in hun wereld.

Er zijn parallellen met het eeuwenoude verhaal. De koning is dood. De kinderen zijn ontheemd en moeten opgroeien in het vijandige regiem. Het verlangen naar het koninkrijk wordt gevoed door een opvoeding met de elementen van het koninkrijk: woorden, muziek en beelden die kracht, wijsheid, liefde, goedheid en vrijheid belichamen en overdragen.

Janner houdt van zijn broer en zus maar voelt zich niet vrij. Hij zou verlost willen zijn van de verantwoordelijkheden en op avontuur willen gaan. Maar als hij dat doet, ontdekt hij dingen waar hij vragen over gaat stellen. Maar zijn moeder en opa willen die vragen niet beantwoorden.

De waarheid over Palestina

Het is nogal wat als je beweert dat dit boek ‘De waarheid over Palestina’ gaat brengen. De ondertitel is iets genuanceerder: Israël, de Bijbel en de strijd om de waarheid. Lars Enarson kent de strijd van dichtbij, hij woont met zijn gezin in Israël.

Wat is de waarheid? Zijn de Palestijnen een volk? Kan er echt geen twee-staten oplossing gevonden worden? Waarom is er zoveel haat tegen de Joden? Kunnen christenen wel achter de Joden blijven staan als er zo veel slachtoffers vallen? Allemaal vragen die in dit boek aan bod komen.

De Bijbel krijgt een belangrijke plaats. Daarin hebben de nazaten van Abraham, Izak en Jakob een bijzondere positie. Jakob ontvangt de naam Israël, en zijn afstammelingen zijn Israëlieten. Dat is nog steeds zo, of ze nu in het land Israël wonen of elders. In het hele Oude Testament zijn veel profetieën te vinden over dit volk. Menigeen zijn vervuld, maar sommige nog niet.

De haat tegenover het volk is er al snel. We lezen er over in Numeri en natuurlijk in het boek Esther. Na de komst van de Verlosser blijft dit doorgaan, zeker nadat Mohammed zijn visioenen krijgt en de islam als religie ontstaat. Maar ook de christenen hebben een hekel aan het volk. Er worden Joden vermoord tijdens de kruistochten. Ze worden Oostenrijk, Frankrijk, Spanje en Hongarije uitgezet. Luther schrijft ‘Over de Joden en hun leugens’, waarin hij pleit voor het verbranden van synagogen en een onderwijsverbod voor de joodse leer. Hij eindigt met de zin: ‘Daarom voor nu en altijd: weg met hen.’ Iedereen kent het verhaal van de Tweede Wereldoorlog, voorafgegaan door pogroms in Rusland en andere landen. En dan ineens: een eigen staat! De een ziet het als vervulling van Bijbelse profetie, de ander als een onrechtmatig toewijzen van land. En die situatie bestaat nog steeds.

Er lijkt geen oplossing te zijn voor een redelijke verdeling tussen de Arabische bevolking (pas sinds de tijd van de PLO Palestijnen genoemd) en het volk Israël. In het boek wordt duidelijk de visie van de PLO en Hamas op deze zaak genoemd: ‘Initiatieven en zogenaamde vreedzame oplossingen en internationale conferenties zijn in strijd met de beginselen van de Islamitische Verzetsbeweging.’ (Artikel 13 handvest Hamas). Er is dus vanuit hen geen enkele mogelijkheid voor overleg, heel het land dat door hen Palestina wordt genoemd, is voor de islam bestemd.

Weinig bemoedigend? Als christen hebben we een sterk wapen dat niemand doodt: het gebed. Bidden naar Gods Woord en Zijn wil zal uitkomst brengen. Wanneer? Geduld is een schone zaak, maar de Messias zal zeker (terug)komen.

De woestijn zal bloeien als een roos

De titel is een statement van de schrijfster om de lezer aan te moedigen mee te gaan in haar processen van geloofsgroei om met lijden om te gaan. Als getuigenis van de schrijfster is dit boekje bijzonder om te lezen. Het is tegelijk ook een werkboek om jouw eigen proces te verwoorden. Zo vraagt de schrijfster aan het begin om op te schrijven waarom je dit boek gekozen hebt om te lezen.

Daarmee wordt het gelijk ook een redelijk ongemakkelijke reis als je verwacht dat het om een praktische gids voor rouwverwerking gaat zoals de ondertitel zegt. Het persoonlijke verhaal aan het begin van het dunne boekje van de schrijfster is verdrietig en indrukwekkend.

Het mag praktisch zijn door de opdrachten en de vragen die in het boekje staan en waar je al dan niet mee aan de slag kunt, maar op de een of andere manier ervaar ik het proces als dwingend, een bepaalde kant op. De richting van de boodschap is aanbidding en dankbaarheid. Dat is op zich natuurlijk prachtig maar het kan aanvoelen als te snel.

Ik vroeg me af waar ik dat gevoel van dwang vandaan haalde. Het komt door de met ‘drie stappen van ellende naar dankbaarheid’ gedachte en de eigen definities van fenomenen. ‘Lijden’ wordt in twee bladzijden gedefinieerd. Het is veel te kort door de bocht maar kennelijk zinvol voor de boodschap van het boekje. Er worden woorden en formuleringen aan de boodschap van dit boekje gehangen waardoor iets duidelijk moet worden. Toch werkt dat tegenstrijdigheden in de hand en onduidelijke verwoordingen. Bijvoorbeeld God gebruikt het lijden niet om iemand iets te leren en God gebruikt het lijden wel om iemand te laten groeien. Lijden overkomt je gewoon en toch heb je de ruimte om zelf keuzes te maken. We zijn zondig en we zijn zeer goed gemaakt. God is liefdevol en Hij laat een hele generatie sterven in de woestijn. Door deze grote thema’s op een ongenuanceerde manier in de tekst te plaatsen kan het verwarrend gaan werken.

De opmerking: Deze opmerking kan ik niet plaatsen bij een liefdevolle God verdient uitleg, waarvoor geen ruimte is genomen. Met opmerkingen als deze loopt de schrijfster kans om lezers te verliezen. Het laat zien dat er een bepaald beeld over God neergezet wordt waarbij dit mede bepaald wordt door een overtuiging van wat liefde is en daarom ook van wie God is.

Op pagina 19 is de dwingende toon erg sterk en zelfs bedreigend. Je mag niet blijven stilstaan anders ga je dood. Er wordt aangedrongen op acceptatie van het lijden en de waarom vraag wordt als zinloos beschreven. De functie van het stellen van de waaromvraag krijgt daarom geen ruimte.

Een mooie zin: God is een God van tijd, processen en groei. En: Heb ik kansen laten liggen? Ja, waarschijnlijk wel. Mis ik daardoor mijn doel? Nee, want het doel van mijn leven is om God lief te hebben en de mensen om mij heen.

Een mooi beeld dat de schrijfster schetst is dat van de voorbidder. Hij of zij staande tussen Jezus en degene die gebed nodig heeft, terwijl zijn ene hand de hand van Jezus pakt en de andere hand de hand van de mens voor wie hij of zij bidt.

Aan het eind van het boekje vind je een prachtige zegenbede.

Kortom: te veel thema’s die aan de orde komen in een indrukwekkend persoonlijk getuigenis.

De weg van vrede

In de inleiding zet Stefan Paas twee versies van het evangelie neer. De eerste is als een staande balk, die laat zien dat we voor altijd vergeven zijn en onze relatie met God door Jezus in orde is gemaakt door zijn sterven en opstanding. De tweede is als een liggende balk die laat zien hoe we gericht op de toekomst de aarde en alles wat leeft verbeteren, helpen en verzorgen. Jezus is daarbij het voorbeeld en inspiratie. Beide zijn karikaturen die het verdienen om samengevoegd te zijn en geworteld in de vrede als boom van het leven.

De drie kenmerken van de vrede: recht verzoening en vreugde worden door het boek heen uitgewerkt in thema’s als God, Jezus, de Heilige Geest, het getuigenis, de band van de vrede en mens zijn geworteld in vrede. Op bladzijde 266-275 legt Stefan Paas uit waar hij zijn inspiratie vandaan haalt en hoe hij komt tot de opzet van dit boek. Je kunt het zien als een vervolg op het eerdere boek Vrede op aarde, wat een brede culturele en historische analyse gaf en waarin sommige theologen bepaalde aspecten misten, zo zegt de schrijver zelf of waar te weinig ruimte voor was om iets uit te werken. Dit boek is min of meer een uitgewerkte theologie van vrede als belangrijk perspectief op christelijke soteriologie.

Over de redding van de mens in dit licht van vrede gesproken, hebben de vragen die Stefan Paas aan zichzelf stelt op de pagina’s 129-131, mij getroffen. Ik ben een paar keer naar die bladzijden teruggekeerd. Het is het hart van het boek en tegelijkertijd ook treffend het hart van werkelijk recht, werkelijke verzoening en echte vreugde. Als je deze vragen aan jezelf kunt stellen, als je aan die vragen wilt werken, als je onderweg wil zijn met deze vragen en op zoek naar de antwoorden, denk ik dat je in gezelschap bent van ‘alle mensen van goede wil’ zoal Stefan dat omschrijft en de Schepper en Verlosser van die mensen is levend aanwezig in ons en met ons op deze weg.

In een wereld met zo veel pijn en wreedheid is vrede geen zoetsappig verhaal, schrijft Paas, de vrede moet worden bevochten! God en zijn verbondspartners moeten optreden tegen elk onrecht. Vrede roept woede op. Het brengt aan het licht wat vrede onderdrukt.

God toont zijn vrede in een absoluut contrast: een mens die lijdt onder onrecht, eenzaamheid en verdriet. De belangrijkste statements in het boek staan op pag. 110-111.

God komt als het ware uit de toekomst op aarde.
Geloven is vertrouwen dat Jezus de Weg naar de toekomst is.
Lijden is onderdeel van dit geloof.

Stefan Paas gebruikt mooie metaforen om zijn gedachten voelbaar, zichtbaar en hoorbaar te maken.

En hij is leuk om te quoten:

"Leven vanuit vrede is leven in vrijheid waar fouten gemaakt kunnen en mogen worden."

"Vrede heeft ontwikkeling nodig."

"Doorweekt raken van Jezus."

"Het doel van ons leven is dat we mensen van vrede worden die thuiskomen en feestvieren met de vredesvorst."

"Een gemeenschap van vrede herken je niet aan het feit dat er nooit ruzie is maar aan de volwassen manier waarop zij ermee omgaat."

Door dit boek ben ik geïnspireerd tot het volgende gedicht:

Wanneer een middelvinger

Zich buigt naast de andere

Om in gebed te gaan

Wanneer een vuist ontspant

Om de ander liefdevol

Op de schouders te slaan

Wanneer de kaakklem zakt

om te gaan zingen

de rug zich strekt

en armen open gaan

De voetstap versnelt

Om de ander te begroeten

Dan ben je vaardig in recht

en verzoening en juich je met God

De vorst van alle vrede.

Na elk hoofdstuk kun je vragen vinden om in een groep te bespreken. Soms ook een gebed. Een schilderij. Een aanbeveling.

Ik ben blij met deze uitwerking van de theologie van de vrede. Het heeft mijn beeld van de voortgaande verlossing tot we ooit dat feest binnengaan, verrijkt.

Als God in Frankrijk

Basjan Rietveld is een iemand die graag bidt met andere mensen en zich graag richt op genezing en vertelt daarover in dit boek. Het is een open en eerlijk verhaal. Hij is overtuigd van wie hij is en wat hij doet. Hij is een camper opkoper en verkoper en komt dus ontzettend veel mensen tegen onderweg en op zijn bestemming. Het maakt niet uit wie het is, als Basjan ziet dat iemand een beetje moeilijk loopt of een foute houding heeft, vraagt hij altijd: heb je pijn? Hij biedt dan altijd aan of hij voor ze kan bidden. Hij vraagt niets aan God, maar voelt zich medewerker van God en zegt tegen de pijn:

Pijn, ga weg!

Of tegen het lichaamsdeel:

Wees genezen.

Veel mensen genezen, anderen niet of gedeeltelijk. Basjan doet het omdat hij wil meewerken met God maar weet verder ook niet hoe het mysterie van genezing precies werkt. Is het zijn geloof? De mate van zijn geloof? De mensen met pijn geloven soms niet, soms wel. Zowel Basjan als de mensen vinden het soms ongemakkelijk. Maar hij ‘bidt’ en vertrouwt het verder aan God toe. Heel bijzonder boekje van iemand die van doorzetten weet en tegelijkertijd invoelend is naar de mensen die hij benadert. Hoewel, hij verlangt soms meer naar genezing dan de mens voor wie hij bidt dat doet. Het effect is natuurlijk dat mensen ervan opkijken wanneer iets in hen geneest. Basjan hoopt altijd dat ze zijn boodschap dat Jezus hen heeft genezen, oppakken en zich tot God bekeren, maar daar heeft hij bijvoorbeeld na een eenmalige ontmoeting geen zicht op. Bij meer ontmoetingen kan hij er wat meer over vertellen en soms maakt hij mee dat iemand zich bekeert en zich laat dopen.

Pia Desideria

Pia Desidera is een populair en klassiek werk uit de 17^de eeuw, geschreven door de jezuïet Herman Hugo. Het behandelt de innerlijke strijd van de ziel die naar een diepere relatie met God verlangt, maar zich gevangen voelt in de wereldse verleidingen en eigen zwakheid. Elk hoofdstuk bevat een prachtige emblematische gravure (geïllustreerd door Boetius à Bolswert), een motto en een poëtisch gedicht of reflectie. Elk embleem verbeeldt op een unieke en symbolische wijze een thema zoals nederigheid, liefde voor Christus of de vergankelijkheid van het aardse leven. Hierbij ligt een sterke nadruk op bekering, zelfverloochening en het verlangen naar een mystieke vereniging met God. De stijl is hierbij typisch barok; gepassioneerd, overvloedig en vanuit een vurig verlangen geschreven.

Moeten we dit boek alleen zien als historisch interessant of geeft het ook nog inzichten die voor vandaag relevant zijn? Hoewel het taalgebruik en de allegorische beelden misschien wel ver buiten onze belevingswereld liggen, herinnert Pia Desidera ons aan het belang van de binnenkamer, van stilte en bezinning. De ziel staat centraal en wordt aangespoord om te onderzoeken waar ons verlangen nu echt ligt? Ook ligt er een oproep in om voorbij het aardse en tijdelijke leven te zoeken naar een relatie met God, vanuit nederigheid, liefde en trouw. Dat is soms worstelen, een innerlijke strijd tussen comfort en verantwoordelijkheid of tussen tijdelijkheid en eeuwigheid. Het loslaten, overgeven en in vertrouwen je toewenden, zijn ook lessen die we vandaag misschien wel hard nodig hebben. In onze huidige beeldcultuur helpt juist dit boekje ons om niet oppervlakkig naar beelden te kijken, maar juist op zoek te gaan naar de diepe lessen die ons in symbolen aangereikt worden.

De hoofdstukken zijn kort en de gravures heel beeldend, maar toch is dit voor de moderne lezer geen makkelijk boek om te lezen. De teksten bevatten een diepe religieuze inhoud, met veel verheven taal, meerdere associatiesprongen en veel verwijzingen naar de Griekse mythologie. Maar zoals dit boek mogelijk in oorsprong bedoeld was om jongere leerlingen uit te dagen tot verdieping en bezinning, nodigt dit ons ook uit om meer te verdiepen in de klassieke schrijvers en de historische context.

Tekstueel gezien is het boek een prachtige vertaling vanuit het Latijn. De vertaling is geen letterlijke vertaling, maar Jan van den Boom heeft het werk vertaald met veel oog voor betekenis, toon en vlotheid in het metrum. Uit het woordgebruik, de dichtvorm en de motivering blijkt dat hij zorgvuldig te werk is gegaan. Ook biedt hij regelmatig uitleg over de inhoud en zijn keuzes, wat een prettige aanvulling is op de inhoud. Hij heeft deze oude tekst goed leesbaar weten te maken, zonder de inhoud en de diepgang te verliezen.

Het boek biedt uiteindelijk een indrukwekkend beeld van de spiritualiteit, religieuze kunst en cultuurgeschiedenis van de 17^de eeuw, maar voor wie aandachtig leest ook een rijke les voor vandaag.

202768

Recensie

Jouw waardering

202767

Recensie

Jouw waardering

202766

Recensie

Jouw waardering

202765

Recensie

Jouw waardering

202764

Recensie

Jouw waardering

202763

Recensie

Jouw waardering

202762

Recensie

Jouw waardering

202761

Recensie

Jouw waardering

202760

Recensie

Jouw waardering

202759

Recensie

Jouw waardering