Wetenschap als nieuwe religie

Welke lering kunnen we trekken uit de coronacrisis? In dit boek wordt uiteengezet wat de reactie op de pandemie ons te vertellen heeft over onze samenleving. Ronald Meester stelt dat de coronacrisis zichtbaar heeft gemaakt dat de samenleving het onvermogen heeft om extreme gebeurtenissen collectief te duiden. Bij de overgang van een christelijke samenleving naar een massale secularisatie, is er ondanks de materiële rijkdom een spirituele leegte ontstaan, waarbij het wetenschappelijke bewijs een belangrijke houvast is geworden. In dit boek wordt uitgewerkt dat de wijze waarop mensen zich momenteel tot de wetenschap verhouden, overeenkomt met hoe mensen zich tot religie verhouden. Meester verwijt de Nederlandse overheid dat zij kritiekloos de wetenschappelijke modellen en cijfers van het RIVM heeft aangenomen. Wetenschap onderzoekt verschijnselen op basis van feiten, maar daar waar de wetenschap aan zingeving en betekenisverlening doet, treedt zij het domein van de religie binnen. In de coronacrisis werd zichtbaar dat veel wetenschappers overtuigingen verkondigden. Aan de hand van veel voorbeelden probeert Meester duidelijk te maken dat de wetenschap tijdens de coronaperiode ook overvraagd en daarmee tot schaamlap gemaakt werd. Veel besluiten en toepassingen werden genomen op basis van complexe en multiple variabele modellen, waarbij voorspellen en evalueren vrijwel onmogelijk is. Toch werden op basis van deze modellen toepassingen gepresenteerd om de bevolking te overtuigen van het nut van de coronamaatregelen. Meester miste daarin bij de overheid de zorgvuldigheid om met wijsheid en verstand de aannames te gebruiken.

De rol van de kerken tijdens de coronacrisis wordt ook kritisch beoordeeld. Juiste de kerken hadden hun gezamenlijke verhaal niet moeten loslaten, maar moeten uitdragen wat essentieel voor ons leven is. De kerk speelt door de achterliggende jaren van secularisatie echter nauwelijks meer een rol in het maatschappelijke debat. Zij is zich te weinig bewust van haar essentiële bijdrage aan de maatschappij. Meester vindt dat de kerken te eenzijdig zijn meegegaan in het narratief van de overheid. Er werd voor solidariteit gekozen, maar er kwam geen protest toen de coronapas ook tot uitsluiting leidde. Hadden de kerken rigide de overheid moeten volgen, als daarmee de naastenliefde mogelijk onder druk kwam te staan? Hij veronderstelt daarom dat de kerk de hogere waardes van het leven dan alleen gezondheid moesten benadrukken en uitspreken, maar zij heeft dit helaas in veel gevallen nagelaten.

Bij zijn vergelijking tussen religie en wetenschap wordt de religie vooral vanuit een vrijzinnige hoek benaderd. Theologisch gezien wordt de Bijbel vooral in metaforische zin interessant gevonden.

De rijkdom aan verhalen wordt de werkelijke kern van elke religie gevonden. Er vindt daarom een pleidooi plaats om gezamenlijk op zoek te gaan naar een nieuwe metafysica met een overstijgend verhaal. Meester wil daarbij niet terug naar een christendom dat haar houvast zoekt in historische feiten. Hij is op zoek naar een verhaal waarin we tot uitdrukking brengen wat wij met al onze kennis willen. Hij sluit zijn betoog af met een poging om een eerste aanzet tot dit alternatieve gezamenlijke verhaal te geven.

Dit boek is helpend om kritisch te kijken naar wetenschappelijke informatie die als onderbouwing bij een maatregel toegepast wordt. Het zet helder neer hoe wetenschap bedreven zou moeten worden en hoe wij ons daartoe zouden moeten verhouden. Ook wordt goed uitgewerkt dat zingeving en betekenisontlening nooit vanuit de wetenschappelijke hoek kan komen, maar in het religieuze domein gezocht moet worden. Het geheel is een mooie reflectie op de coronatijd. Enig gemis is hoe Meester tot de overtuiging komt dat een gezamenlijk verhaal in de maatschappij ontbreekt. Zijn betoog had sterker kunnen zijn als hij ook meer voorbeelden van voor de coronatijd had gegeven. Door voornamelijk de relatie tussen religie en wetenschap te leggen, wordt mogelijk te weinig aandacht gegeven aan de invloed van tijd en (verander)processen tijdens crisissituaties in het algemeen. Ook de rol van de overheid had mogelijk genuanceerder aan bod kunnen komen. Durfde de overheid wel met een gezamenlijk verhaal te komen of verschool de overheid zich achter de wetenschap om zelf buiten schot te blijven? Het lezen van dit boek is dus niet alleen verhelderend maar roept ook weer verdere vragen op. Het kan daarom ook goed gelezen worden als een aanzet tot verdere doordenking en discussie. Van harte aanbevolen.