Kolja

Het boek begint met een situatie in Sint-Petersburg. Pjotr Tsjaikovski is overleden en er staat een menigte mensen voor zijn huis om hun medeleven aan zijn broer te betuigen en om de overledene te zien. Een jonge man worstelt zich door de menigte met hetzelfde doel, maar hij leeft sinds een tijd in onmin met zijn opvoeder Modest Tsjaikovski, de broer van Pjotr en heeft de Tsjaikovsky’s al een tijd niet meer gezien. De spanning is om te snijden als de twee elkaar ontmoeten.

Terwijl Kolja steeds meer te weten komt over de toedracht rondom het sterven van Pjotr, lezen we het dagboek van zijn broer en hoe zijn leven verweven raakte met Kolja, die als kleinkind aan hem wordt toegewezen om hem op te voeden en te begeleiden in de harde leerschool om te leren spreken en liplezen. Kolja is doof en moet een voor die tijd Spartaanse training door om hem in de maatschappij te kunnen laten meedoen.

Naarmate Kolja’s zoektocht naar Pjotrs sterven verdergaat, lezen we steeds meer over de levensstijl van zijn opvoeders. De Tsjaikovsky’s reizen veel en niet alleen omdat Pjotrs muziek overal in Europa ten gehore wordt gebracht, maar ook voor de vorming van Kolja in cultureel opzicht. Pjotr en Modest werken heel veel samen in het tot stand brengen van opera’s en andere muziekstukken waarbij tekst vereist is. En zo vormen ze met de gouvernante van Kolja een soort gezin.

Tegen de tijd dat de begrafenis aanbreekt zijn er veel glazen drank, uitvoeringen, wandelingen en nachten met verschillende partners, intriges en leugens gepasseerd. De homoseksuele levensstijl onder de Sint-Peterburgse elite wordt, naarmate het dagboek vordert en Kolja’s zoektocht verdergaat, steeds duidelijker. Voor Pjotr is elke andere interessante jongere man een potentiële geliefde. Modest staat meer op de achtergrond en wordt ook behoorlijk opgeslokt door zijn werk: het opvoeden van Kolja, die steeds mondiger wordt en zijn eigen eveneens homoseksuele weg kiest.
Arthur Japin beschrijft ontzettend goed hoe het mogelijk gegaan is. Hij geeft zijn hoofdrolspelers een interessante en lezenswaardige persoonlijkheid. Je kunt beter begrijpen hoe moeilijk het is voor iemand uit de negentiende eeuw om een handicap als doofheid te hebben. Je snapt ook hoe in de overwegend mannelijke maatschappij van die tijd homoseksualiteit een item is terwijl iedereen doet of het niet bestaat. Maar begrip betekent niet dat er waardering of goedkeuring is. De lijn tussen liefde en lust is ontzettend dun en dat geeft ontzettend veel pijn en ellende. De mooie voordeur was er in die tijd ook al met de enorme troep erachter. Was deze Russische maatschappij net als de Romeinse en Griekse beschaving en misschien ook wel onze eigen beschaving in deze tijd mede door de seksuele moraal aan het eind gekomen, als vanzelf uitgehold en verrot door alle uitbuiting en misbruik van mensen?

En dan hebben we het nog niet gehad over het enorme machtsspel dat hierin meekomt. Zo veel macht dat mensen kunnen beslissen over leven en dood. Beangstigend veel macht voor onze begrippen. In het dagboek van Modest kom je tegen dat een groot deel van de mannen niet bestand is tegen de druk, zij plegen dan ook zelfmoord. Te midden hiervan lijkt Kolja een onschuldig en los fenomeen te zijn. Door zijn positie kan hij kennelijk een potje breken bij de meeste hoogstaande mensen. Toch moet hij voorzichtig opereren want ook hij is niet onaantastbaar.