Boekenmening

Hoe Nederland (niet) over seks praat is de ondertitel van dit boek dat goed beargumenteert waarom in Nederland op een bepaalde manier over seks gepraat wordt. Namelijk de manier waarop seks plezierig en leuk zou zijn, terwijl de relationele kant van seks onderbelicht blijft. Immers, wanneer je aan seks doet heeft het altijd effect op jezelf, de eventuele ander met wie je seks hebt en de mensen om je heen.

De persoonlijke vrijheid die gepromoot wordt door door de overheid gesubsidieerde instituten blijkt een zwarte achterkant te hebben. De instituten lobbyen en hebben een vooringenomen standpunt, wat een wetenschappelijk instituut niet behoort te hebben. Daarmee zetten deze instituten zichzelf op den duur in een verkeerd daglicht. Borger constateert dat er nog meer onwetenschappelijke fouten worden gepleegd door met name Rutgers. Intussen is de invloed van dit instituut doorgedrongen tot veel grote organisaties en ministeries op nationaal en internationaal niveau. Een omissie vanuit de overheid is dat er geen aanbesteding wordt gedaan bij de ontwikkeling van lesmethodes over preventie met betrekking tot seksuele gezondheid omdat de overheid het Rutgers als het kenniscentrum op dit gebied ziet.

Al jarenlang worden onderzoeken die qua opzet niet met elkaar overeenkomen, vergeleken en er worden onwetenschappelijke conclusies aan verbonden die groot in de media worden neergezet. Borger stelt dat ze er een tijd over heeft gedaan om te ontdekken dat het beleid in het vak preventie met betrekking tot seksuele gezondheid niet gebaseerd was op wetenschap.

Het Nederlands beleid is gebaseerd op de visie van hen die het wetenschappelijk onderzoek uitvoerden, interpreteerden of gebruikten.

Het is geen leuke boodschap als je merkt dat je misleid door een wetenschappelijk instituut en je eigen vooringenomenheid met betrekking tot het onderwerp maar het lijkt of Borger in haar eentje opmerkt dat dit ons gebeurt en het gaat nota bene over onze gezondheid op het meest kwetsbare gebied van ons leven: de seksualiteit. Zijn we wel bereid om de door Rutgers voorgestelde ‘vrijheid’ op te geven en met nieuwe ogen naar dit onderwerp te kijken?

Borger is nuchter en overtuigend: het gaat om onze gezondheid en die van onze kinderen. Hoe komt het dat wij Nederlanders op school en in andere programma’s de geplande gesprekken over seksuele gezondheid hebben teruggebracht tot het voorkomen van soa’s en zwangerschap, terwijl de #metoo beweging ons rechts heeft ingehaald en ons met de neus op de noodzaak van veiligheid, gezondheid en verantwoordelijkheid drukt.

We hebben recht op goede informatie want dat waarborgt onze autonomie. Het lijkt erop dat het recht van de verworven ‘vrijheid’ tegenover het recht van goede informatie komt te staan.

In sommige gevallen leidt het recht hebben op tot de situatie dat de toegang tot gezondheid tekort wordt gedaan. Het is altijd zoeken naar balans maar tot op heden is het recht om in de zon te liggen, te appen op de fiets, te roken, alcohol te drinken of vuurwerk af te steken op preventie en beleidsniveau ondergeschikt gebleken aan het gezondheidsbelang. Is het dan niet urgent dat we kijken naar het aanbod van de vrijheid en het recht van kind en tiener en ook de volwassene op het gebied van seksualiteit met betrekking tot emotionele, lichamelijke en geestelijke gezondheid?

Het informeren over en investeren in seksuele gezondheid en de lobby voor rechten op seksuele vrijheid onderbrengen in een en hetzelfde instituut vraagt om problemen. We moeten onderscheid gaan maken tussen deze twee zaken.

Vrijheid, seksualiteit en gezondheid staan in een bepaalde verhouding tot elkaar en vormen een explosief trio als het gaat om onze persoonlijke opvattingen over deze drie zaken. Gaat het in vrijheid niet met name om het waarborgen van respect voor de rechten van de ander en het kunnen nemen van verantwoordelijkheid tegenover de ander?

Wij moeten in de seksuele voorlichting aan kinderen, tieners en jongeren de vrijheid als volwassenen niet verwarren met het hebben van vaardigheden en het kunnen nemen van verantwoordelijkheid. Op dit moment wordt er door de eenzijdige toon en taal van de voorlichting te weinig rekening gehouden met de persoonlijke, sociale, culturele en religieuze diversiteit in ons land.

Stel je toch voor dat je normatief, conservatief of moraliserend over zou komen? Het is de grootste angst in Nederland, die er nu dus mede voor gezorgd heeft dat de lobby voor de rechten op seksueel gebied en seksuele vrijheid voorrang krijgen boven seksuele gezondheid. Maar een nog grotere angst van de Nederlander is die voor de liefde. We hebben het in de voorlichting nauwelijks over de relationele kant van het seksuele verhaal: liefde, verliefdheid, intimiteit en houden van. Veiligheid is teruggebracht tot het gebruik van voorbehoedsmiddelen in plaats van ons af te vragen in hoeverre we de ander respecteren en liefhebben, kennen en waarderen. De betrokkenheid, de zorg, het verlangen, de passie die we ervaren in een relatie komen in de programma’s niet aan bod. Je mag rustig constateren dat dat een nogal beperkte zo niet onvolwassen visie op seks is. Borger stelt terecht de vraag: “Zijn we zo verstrikt geraakt in onze vrijheid door de angst haar te verliezen?” Maar als we ons in het formuleren van beleid en het ontwikkelen van preventieprogramma’s laten leiden door angst doen we eigenhandig afbreuk aan onze – zo hard bevochten – vrijheid.

De conclusie: We doen de diversiteit, het relationele en het persoonlijke van seks op dit moment tekort. Daarmee hollen we het uit. De waarde van seks kan niet worden bepaald door het te presenteren als iets simpels, leuks of lekkers. De waarde van seks begint met goede informatie en het kennen van jezelf. De waardegerichte benadering van preventie- en seksuele gezondheid biedt handvatten hoe je mensen kunt laten nadenken over welke waarden voor hen belangrijk zijn.

Respect, veiligheid en autonomie zijn waarden die in elk programma aan de orde moeten komen.

Iedere leerkracht zou dit boek moeten lezen. Elke school zou zich moeten buigen over dit dilemma: Wat staan wij voor: seksuele vrijheid of seksuele gezondheid? En over de typisch Nederlandse angst voor betutteling en de noodzaak om het op school over relatie en liefde te hebben en over de vraag hoe het komt dat dat in de huidige seksuele gezondheidsprogramma’s minder goed naar voren komt.