Boekenmening

Wij hadden het leven lief

Door een opmerking van haar moeder “Wij woonden in de oorlog schuin tegenover een werkkamp” gaat Josje (alter ego van Janne IJmker) de situatie van de Joodse werkkampen in de Tweede Wereldoorlog onderzoeken. Zij leest daarvoor veel boeken, brieven van gevangenen, speurt op internet, neemt interviews af met oude buurtbewoners en laat haar moeder haar verhaal vertellen. De roman Wij hadden het leven lief is een mix van de bandopnamen, waarin Rieke vertelt over haar herinneringen aan de oorlog, notities van Josje en geschreven brieven van Samuel, een joodse gevangene in het kamp.

In 1942 is Riekie nog maar 11, maar regelmatig moet zij school missen omdat ze haar moeder moet helpen, die in verwachting is. Elke dag lopen de kampbewoners voorbij hun boerderij om te gaan werken. Een keer in de week wordt er een pannetje eten achter de heg gezet, zodat een Joodse man wat extra’s te eten krijgt. Zodoende sluit Riekie vriendschap met de oudere Samuel. Hij vertelt haar verhalen, zij wast elke week zijn zakdoek.

Josje de dochter van Riekie, is (tijdelijk) gescheiden van haar man en heeft een 12-jarige dochter. Het onderzoek van de Joodse werkkampen roept veel vragen bij haar op, omdat ze ontdekt dat de geschiedenis over de Tweede Wereldoorlog veel genuanceerder ligt dan de heldenverhalen uit de jeugdboeken van ‘reis door de nacht’ of ‘snuf de hond’, met een duidelijk goed of slecht. Gevoelens van schaamte en machteloosheid bekruipen haar.

Samuel is een jonge man, die bijna twee jaar is getrouwd met zijn Sarah, die in het kamp Kremboong zit. In het begin denkt hij nog dat hij betaald krijgt voor zijn werkzaamheden en dat er een mogelijkheid is tot verlof. In de loop van het jaar blijkt hoe het regime steeds strenger wordt. Zijn brieven laten zien hoe hij goede moed probeert te houden, verlangt naar een weerzien met zijn zwangere vrouw en ook hoe hij zijn geest sterk houdt door opnieuw hoop te putten uit de Joodse verhalen van vroeger.

De combinatie van de drie verhaallijnen maken “Wij hadden het leven lief” een ijzersterk boek De geluksmomenten van een kind, maar ook het onrecht, verdriet en angst die Riekie meemaakt zijn heel goed voor te stellen. Aan de andere kant wordt duidelijk hoe anders die tijd vroeger was, waar men nog geen woord voor gezellig had en men in gezinsverband niet zei: “Ik hou van je”. Liefde en ook niet geliefd zijn, voel je. Net zoals de kracht van de metaforen die in dit gedeelte zijn verwerkt. Door de overpeinzingen van Josje, de schrijfster komt het verhaal heel dichtbij, zij leeft immers in het hier en nu, haar vragen zijn onze vragen. Wat doet oorlog met mensen, wat zouden we zelf doen in de oorlog, lijkt op dit moment schrijvers en lezers bezig te houden. Een ander gegeven waar Janne IJmker met haar verhaal gebruik van heeft gemaakt is de trend om familiegeschiedenis uit te spitten (nu het nog kan) om daar mee zichzelf beter te kunnen begrijpen. Josje merkt dat ze door de gesprekken met haar moeder meer begrip krijgt voor hoe haar moeder is en wie ze zelf is. Al tastend vindt ze stukjes van antwoorden om te overdenken.

De gepassioneerde brieven van Samuel lijken een tegenhanger. Er spreekt zoveel hoop tegen beter weten in, uit. Het contrast tussen de zwangere Sarah en de moeder van Riekie die ook zwanger is, is zo groot, maar ook het feit dat hij (tijdelijk?) gescheiden is van zijn vrouw, net zoals Josje nu. Ze weven de informatie uit de jeugdherinneringen en de feiten van de werkkampen om vervolgens abrupt te eindigen en de achterblijvers, de lezers te laten worstelen met de steeds terugkerende vraag hoe anders?

Vanaf de eerste regel: “Mijn moeder heeft de werkelijkheid verdraaid” tot de bekentenis aan het eind: “Ik ben schrijver en zet de werkelijkheid voortdurend naar mijn hand” heeft dit boek mij geboeid. Het verhaal blijft haken in mijn hoofd. Daarbij is het beeld van de omslag met scherp prikkeldraad op de voorgrond, terwijl iemand er naar kijkt, heel treffend bij het machteloze gevoel wat je als toeschouwer kan hebben, als je alleen maar lezer bent van de geschiedenis. Het is prikkelend om te ontdekken of je ook iets kunt met de antwoorden die Josje tastend vindt. Een aanrader!

Broze beloften

De vader van de elfjarige Roz Anthony is verslaafd aan drank. Haar moeder gaat bij hem weg met Roz, haar kleine zusje en grote broer. Als ze nog geen week in het nieuwe huis wonen, zit er op een avond een oude vrouw, Tillie genaamd op de veranda, die doet alsof ze thuis is. Ze zegt dat zij en haar overleden man het huis hebben gebouwd en dat ze hier wil sterven. Haar kinderen hebben haar tegen haar zin naar het bejaardentehuis gebracht.

Tillie komt nog een paar keer en het resulteert erin dat ze bij de familie Anthony gaat wonen. Roz mist haar vader. Ze heeft moeite om vriendinnen te maken maar uiteindelijk raakt ze bevriend met Mara, die door haar grootouders wordt opgevoed. Dan komt Roz haar vader tegen. Hij belooft haar terug te komen maar hij moet wachten op een ‘geluksdag’. Roz mag tegen niemand zeggen dat hij in de buurt is. Maar ze kan het niet voor zich houden en neemt Mara in vertrouwen. Na een tijdje zegt Roz’ vader dat hij nu terugkomt. Als Roz zorgt dat de deur niet op slot is, zal hij de volgende morgen komen met een bos rode rozen. Hij komt ’s nachts al, maar niet met rozen…

Dit verhaal is geschreven vanuit het perspectief van Roz. Het is mooi om te lezen dat ze haar vader volkomen vertrouwt, zoals normaal is voor een kind van elf. Mara is volwassen in haar praten, ze lijkt eerder zestien dan elf, niet zo realistisch. Jammer dat het feit dat Tillie bij hen in huis komt wonen, in één zin beschreven wordt. Omdat zoiets niet zo’n normale gang van zaken is, had ik het boeiender gevonden dat de auteur dat meer uitgediept had. Het plot is verrassend dramatisch.

De vroedvrouw

Beth is draagmoeder voor haar professor en zijn vrouw. Ze hoopt in stilte dat dit een band zal scheppen tussen hem en haar en bovendien heeft ze het geld nodig voor haar studie. Tijdens de zwangerschap lijkt het erop dat het kind een afwijking zal hebben. De ouders, met name de toekomstige moeder, eisen een abortus maar Beth kan geen afstand meer doen van de baby in haar buik en vlucht naar Hopen Haus, een opvanghuis voor ongehuwde moeders bij de Mennonieten.

De tweede verhaallijn speelt bijna 20 jaar later. Rhoda staat aan het hoofd van Hopen Haus. Ze verbergt haar wonden uit het verleden en laat niemand echt toe in haar leven. Als de tienermoeder Amelia bij haar terechtkomt, lijkt het te toevallig, maar gelukkig voor de lezer is het niet alleen maar toeval. Dit geeft een mooie, diepere laag aan deze vlotgeschreven roman.

Liefde voor Israël nader bekeken

‘Voor het evangelie zijn alle volken gelijk’ is de ondertitel van dit boek. Daarmee geeft Steven Paas direct zijn standpunt weer. In dit boek legt hij uit dat zijn sympathie voor Israël voor hem vanzelfsprekend is, dat hij liefde heeft voor zijn Joodse naaste. Maar sinds het verlossingswerk van Christus heeft elk mens Hem nodig om tot wedergeboorte te komen, daarin verschilt een Jood niet van enig ander mens.

Al eerder schreef Paas over dit onderwerp (Christian Zionism examined en Israëlvisies in beweging). Maar meer dan de vorige uitgaven is dit een boek voor iedereen. Er is laagdrempelig geschreven, voor elk mens te begrijpen, hoe in de kerkgeschiedenis over dit onderwerp gedacht werd. Met name de visie van Luther wordt uitgebreid toegelicht. Natuurlijk was er ook in het verleden al onenigheid over de positie van het Joodse volk. Hebben zij een aparte plek bij God of is deze aparte plek opgeheven door de komst van Christus? Daarbij komt dan ook de vraag op hoe men teksten uit het Oude Testament moet interpreteren: letterlijk of geestelijk. En wat dan met de teksten uit het Bijbelboek Openbaring? Ook op deze vragen gaat Paas in.

Steven Paas heeft te maken met veel weerstand vanuit medechristenen. Het siert hem dat hij in dit boek spreekt over broeders en zusters en dat hij niet, zoals ook wel gebeurt, mensen met een andere Israëlvisie valse christenen noemt. Maar hoe moeten we nu omgaan met deze verschillende visies? Persoonlijk geloof ik in wat in Romeinen 3 geschreven staat: Abraham is de voorvader van alle gelovige Joden en alle gelovigen uit de heidenen. Zij allen kunnen alleen behouden worden door het bloed van Christus. Welke plaats het Joodse volk als onze ‘oudste broeder’ heeft, kan ik alleen beantwoorden door het Oude Testament (beter: Verbond) te lezen. Ik geloof dat er profetieën zijn die nog niet in vervulling zijn gegaan, of die bezig zijn in vervulling te gaan, zoals de terugkeer naar Israël vanuit de hele wereld. Deze terugkeer is al bezig sinds 1880 en gaat in een razend tempo. Mijns inziens mogen we hierin een vervulling van een Bijbelse belofte zien. Paas noemt dit een ‘zacht’ Israëlisme. De leer van ‘de bedelingen’ is wat mij betreft een manier van kijken waarbij de geschiedenis te veel in hokjes is geplaatst. Hierover is ook binnen de aanhangers van het dispensationalisme (zij die geloven in de leer der bedelingen) veel verschil van mening. Ik geloof dat God ons wat dat betreft nog gaat verrassen….. Tot die tijd zullen er altijd meningsverschillen blijven tussen gelovigen.

Ik zou iedereen willen aanraden dit boek van Steven Paas te lezen, ook al heb je een andere visie. Daarnaast zou je het boek ‘Wake up!’ kunnen lezen (klik hier) waarin een tegenovergestelde visie wordt besproken. Mij werd eens verteld dat ik geen ware christen was omdat ik niet het juiste beeld op de toekomst had. In het boek citeert Paas een passage van Christenen voor Israël waar hetzelfde wordt beweerd. Ik ben ervan overtuigd dat onze hemelse Vader ons allen als Zijn kinderen aangenomen heeft die gewassen zijn in het bloed van Zijn Zoon, onze Heere Jezus Christus. Ongeacht onze eventuele verkeerde zienswijze op Israël en/of de toekomst.

De pompoencaravan

Een knotsgek avontuur vol spanning, humor en vriendschap met een sausje van vlinderkriebels.

Inhoud
De pompoencaravan begint op Jolles eerste vakantiedag. Hij heeft er zin in. Hij woont in een klein kasteeltje met zijn vader en moeder en opa. Ook is hij één keer in de week in het Honk te vinden. Dat is een plek aan de achterzijde van de kerk en hij ontmoet daar zijn vrienden. De groep heeft vijf leden. Sanne, het enige meisje, vindt dat het tijd wordt dat er meer evenwicht in de groep komt en vraagt of haar nicht erbij mag komen. Mieke blijkt een leuke meid te zijn. Jolle vind haar echt heel erg aardig. Hij vertelt haar zelfs dat zijn opa vaak in een geheim deel van de schuur bezig is. Hoewel hij er niet mag komen laat Jolle zich overhalen om er te gaan kijken. Samen met Mieke ontdekt hij een vreemde caravan. Ze klimmen erin. Als Mieke aan een hendel trekt, vliegen ze tot hun schrik terug in de tijd naar het jaar 1007 voor Christus. Ze komen terecht in een totaal kaal landschap vol stenen en rotsen. Daar ontmoeten ze de herdersjongen David en nemen per ongeluk zijn slinger mee terug naar de huidige tijd. Hoe komt dat voorwerp ooit terug? Zal de herdersjongen zijn slinger op tijd terug hebben om de reus Goliath te verslaan?

Mijn mening
Origineel en vlot geschreven fantasy verhaal. Ik vind het leuk dat Jolle een dagboek heeft en er ook nog in schrijft. Dat is best bijzonder voor een puberjongen. Paps en mams zijn aanspreektitels die tieners niet gebruiken. Er staan veel verrassende dingen in dit boek. Af en toe zijn er pagina’s die ik heel erg spannend vond. Het lettertype is duidelijk en lekker groot. Hoewel de cover knap getekend is, vind ik het jammer dat de auteur niet gekozen heeft voor een hedendaagse fotocover.

Stop die haai!

De kinderen uit groep 3 van Juf Fiep gaan naar zee omdat Kas zijn A diploma heeft gehaald. Met een boot en een band beleven de kinderen weer een spannend avontuur, dat mis gaat als een van de kinderen in het water valt.

Deze keer gaat Corien Oranje wel ver met haar fantasie door een haai aan de kust te laten zwemmen, maar het blijft knap om woorden van één lettergreep tot een boeiend verhaal te maken dat ontzettend leuk is om te lezen met en door jonge kinderen. Door losse kreten zoals hoep, plons, blub, bom, baf, klap in een andere lettertype te doen, kun je het boek afwisselend samen te lezen, met kinderen die dat nog niet zo goed kunnen.

Op de achterkant staat AVI M3 dat betekent midden groep 3, mijn zoontje zit in die groep en het lukt hem inderdaad om dit boekje te lezen. Wij vinden deze serie echt heel leuk!

Davita’s harp

Direct op de eerste bladzijde wordt mijn aandacht getrokken door de zin: “Mijn moeder was een niet-gelovige Jodin, mijn vader een niet-gelovig christen.” De hoofdpersoon blijkt een meisje van acht jaar te zijn en we volgen haar leven in dit boek totdat ze dertien is. De tijd waarin het speelt is eind jaren 30 van de 20e eeuw, tijdens de Spaanse burgeroorlog.

Davita vindt het moeilijk om haar plekje te vinden bij haar communistische ouders. Er vinden bijeenkomsten thuis plaats en ze verhuizen erg vaak. Dan is daar haar familie die joods is of christen. Zo komen er veel denkbeelden op haar af. Ze houdt van haar ouders, maar ook van haar Joodse familie en dan is er nog oom Jakob die in geen enkel hokje past. Omdat haar vader journalist is, doet hij verslag van de burgeroorlog die in Spanje gaande is. Davita denkt na over wat oorlog betekent en wat fascisme is.

Moeilijk te begrijpen is voor Davita het verlies van haar vader aan de dood en van oom Jakob die verbannen wordt naar Europa. Haar moeder heeft veel verdriet en verzorgt zichzelf slecht. Ze wil niets van religie weten, maar Davita gaat regelmatig naar de synagoge. Die wereld intrigeert haar. Uiteindelijk neemt ook moeder het joodse leven weer op zich. Dit mede doordat ze hertrouwt en een gelukkig huwelijk heeft.

Ik vind het altijd een prestatie wanneer een auteur kiest voor een kind als hoofdpersoon in een roman voor volwassenen. Het perspectief is zo anders en moeilijk te verwerken. Toch heeft Potok dit uitstekend gedaan. Bovendien zijn het vooral politieke en religieuze denkbeelden die aan bod komen, daarbij komt vaak de verveling om de hoek kijken, maar bij dit boek heb je daar geen last van. Elke bladzijde is het waard gelezen te worden. Het taalgebruik is zeer gevarieerd. Alleen al het klingelen van de deurharp, telkens weer met een ‘ander’ geluid en een andere gedachte. Vaak als op de voorkant van een boek staat: literaire roman, heb ik daarbij mijn twijfels. Maar dit boek is bijvoorbeeld zeer geschikt voor jongeren om voor hun boekenlijst te lezen. En voor alle ouderen om een inzicht te krijgen in de geschiedenis, maar ook om je te ontspannen. Als het mogelijk was zou ik dit boek een 5+ willen geven, het is de beste roman die ik de laatste jaren gelezen heb. Qua Nederlandse taal heb ik ook weer iets geleerd: er blijken wel zeer strikte regels te zijn betreffende de vraag of je een hoofdletter gebruikt bij alles rond het Jodendom. Ik eindig met een spreuk van Cotton Mahler die voor in het boek staat:
‘Wildernis is een tijdelijke staat waar we doorheen moeten, op weg naar het Beloofde Land.’

Niet gezocht

Ramon heeft het goed voor elkaar. Hij werkt als verkoper in een herenmodezaak, woont op zichzelf en heeft een mooie auto. Zijn ouders zijn gescheiden en zijn zus Rosalien woont bij haar moeder en haar nieuwe man, waar ze het niet naar haar zin heeft.
Dan wordt hun vader vijftig en hij vraagt Ramon en Rosalien of ze mee willen gaan naar Roemenië. De nogal materialistisch ingestelde Ramon twijfelt of hij mee zal gaan. Wat moet hij in zo’n land zoeken? Rosalien daarentegen is enthousiast en wil graag mee.

Ramon gaat overstag en besluit mee te gaan. Ze komen te logeren bij vrienden van hun vader die evangeliseren en hulp verlenen. Ramon en Rosalien worden ingeschakeld om mee te helpen. Terug in Nederland wordt Ramon regelmatig geconfronteerd met een straatkrantenverkoopster bij de supermarkt. Ze blijkt uit Roemenië te komen.

Dit is een vlotlezende roman met een interessant onderwerp. Er is geen duidelijke hoofdpersoon. In eerste instantie denk je dat Ramon dat is, maar er wordt uit heel veel verschillende perspectieven geschreven. Rosalien, haar vriendin, de broer van haar vriendin en de vriend van Ramon. Net als je denkt lekker in het verhaal te zitten, komt er een andere verhaallijn. Als je daarin verdiept bent, komt er weer een andere verhaallijn. Dat komt natuurlijk wel vaker voor in romans maar voor dit verhaal had er wel een verhaallijn minder gemogen. Het verhaal zou dan meer uitgediept kunnen worden.

De boodschap komt duidelijk naar voren, oog hebben voor vreemdelingen. Daar duidt ook de Bijbeltekst op die voor in het boek staat.

Aan de andere kant van de bergen

Aan de andere kant van de bergen van Elisabeth Musser bevat meerdere verhaallijnen die bij elkaar komen in het vluchtelingencentrum De Oase in Oostenrijk. Er is het verhaal van Hamid uit Iran, die onverwacht moet vluchten, omdat zijn dochter een Bijbel heeft gekregen in het huis van Armeense buren. Er zijn verhalen van Bobbie, die ooit als zendeling in Oostenrijk werkte, maar halsoverkop het land heeft verlaten, nadat zij geconfronteerd werd met een groot verdriet. Er is het verhaal van een sceptische Tracy, die met haar tante Bobbie een laatste reis naar Oostenrijk maakt, nu haar tante ongeneeslijk ziek is. Er zijn verhalen van de mensen die achterblijven, in Iran, in Oostenrijk en in Amerika.

De persoonlijke verhalen van Bobbie en Tracy (ik-perspectief) worden afgewisseld door de belevenissen van de andere hoofdpersonen. Langzaam maar zeker ontwikkelen de karakters in een overweldigend positief christelijke boek, ondanks de verschrikkelijke vluchtverhalen. Het is een roman waarin het geloof van christenen centraal staat, hun liefde voor de medemens. Het boek maakt je bewust dat we iets kunnen doen aan de nood die vluchtelingen hebben. Dat er een negatieve manier is waarop wij op de toestroom van asielzoekers reageren, wordt slechts in één incident genoemd.

Persoonlijk denk ik dat er teveel verhaallijnen in de roman zijn verwerkt. Op een gegeven moment sloeg ik die van het achtergebleven gezin in Iran over, omdat het teveel afleidde van de ontwikkelingen van de hoofdpersonen. Ik kon me ook wel een voorstelling maken van hun leven, zonder dat uitgeschreven te zien. Hoewel de verhalen over vluchtelingen en het gevaar voor christenen in islamitische landen realistisch is, zijn er ook onwaarschijnlijkheden in het boek van Elisabeth Musser, die uitgelegd worden als wonderen en gebedsverhoring.

Een van de romanfiguren Stephen is journalist. Hij is geen christen, maar gelooft wel in de kracht van het woord. Elisabeth Musser doet dat ook en terecht. Soms is een roman een trigger om lezers te laten nadenken over een actuele kwestie. Dat was het in elk geval voor mij, behalve dat ik een echte pageturner in handen had, heb ik ook opnieuw geleerd om mijn handen te vouwen en te bidden voor de mensen die vluchten en asiel zoeken en mijn hart te openen voor de vreemdeling die een naaste wordt.

Aan de andere kant van de bergen

Een prachtige en bemoedigende roman over vervolgde Christenen en het ingrijpen van God in mensenlevens.

Een van de hoofdpersonen, Bobby, gaat samen met haar nichtje vanuit Amerika naar Traiskirchen in Oostenrijk waar ze ooit in het vluchtelingenkamp heeft gewerkt, nádat ze jarenlang – voor de val van het IJzeren Gordijn - Bijbels had gesmokkeld. Al lezend krijgen we als lezer een goed beeld van de innerlijke worstelingen van Bobby en Tracie, hun wonden die niet te genezen lijken, maar uiteindelijk toch genezen worden.

Tegelijkertijd is dit een spannende roman met vele hoofdpersonen en evenzovele verhaallijnen die je het liefst niet weglegt voor je hem uit hebt.

15074

Recensie

Jouw waardering

15073

Recensie

Jouw waardering

15072

Recensie

Jouw waardering

15071

Recensie

Jouw waardering

15070

Recensie

Jouw waardering

15069

Recensie

Jouw waardering

15068

Recensie

Jouw waardering

15067

Recensie

Jouw waardering

15066

Recensie

Jouw waardering

15065

Recensie

Jouw waardering