Verzwegen moeder

"Gelukkig heb je de herinneringen nog." Hoe vaak gebruiken we dat cliché om nabestaanden te troosten. In 'Verzwegen moeder', de laatste roman van Gisa Klönne, komt de lezer er al gauw achter dat herinneringen ook niet heilig zijn. Dat is tenminste wat Rixa Hinrichs ervaart als ze onverwacht naar het winterse Berlijn moet afreizen. Haar moeder is verongelukt tijdens een autorit op dezelfde snelweg waar 12 jaar eerder haar broer is omgekomen. Rixa voelt zich schuldig omdat ze haar moeder niet heeft kunnen redden. Tegelijkertijd blijkt dat de moeder-dochter band, mede door het overlijden van haar broer onder spanning heeft gestaan. Vroeger was dat anders. Rixa kan zich een bijna onbezorgde jeugd herinneren met spannende reizen naar de familie van haar moeder in de DDR. Heerlijke zomers buiten in de tuin bij de pastorie van haar grootouders aan het meer, samen zwemmen met haar broers. Het onverwachte overlijden van haar moeder, zorgt voor veel vragen. Rixa  zoekt naar een verklaring waarom haar moeder die nacht in de auto is gestapt en naar Mecklenburg is gereden. Zoiets zou ze namelijk nooit doen. Herinneringen, foto's, brieven, gesprekken met ooms en tantes, archieven van de kerk, steeds meer ontdekt Rixa van haar familie en wat al die tijd verzwegen is, maar waarom?

Gisa Klönne heeft een meeslepend verhaal geschreven over iets wat zij uit eigen ervaring kent. Ook zij is een kleindochter van een dominee uit Mecklenburg en ook haar familie was jarenlang van elkaar gescheiden door het IJzeren Gordijn.  Hoewel deze roman verzonnen is, voel ik hoe levensecht dit verhaal is. Waarschijnlijk komt dat omdat een enkel woord al genoeg is om ook bij mij herinneringen op te roepen aan een onbezorgde jeugd, zoals frambozenzuurtje of zwemmen in de natuur. Ik ken de verhalen van spannende grenscontroles bij het IJzeren Gordijn van mijn grootouders en ook wij hadden de gewoonte om kerken op te zoeken in de vakanties. Dat is een van de redenen waarom ik dit zo'n heerlijk boek vind.

Rixa is pianiste. Bovendien komt ze uit een muzikale familie. De schrijfster maakt handig gebruik van muziek in het verhaal. De melodieën  van klassieke muziek, zoals de winterreis van Schubert en de vijfde symfonie van Tsjaikovski versterken de thema's bedrog en noodlot in het verhaal. Het noemen van de titels van moderne popmuziek, geeft een extra beleving van de gevoelens van Rixa als zij aan het improviseren is op de piano. Bij sommige nummers had ik gelijk een aha-erlebenis, bij andere muziekstukken is het fijn dat tegenwoordig alles digitaal te vinden is, het geeft het boek iets extra's.

Soms voelt het boek zelf aan als een muziekstuk.  Het taalgebruik van Gisa Klönne is poëtisch. Ze maakt gebruik van herhalingen, zonder dat het vervelend wordt. Aan de andere kant zorgen de beschrijvingen van de herinneringen van Rixa voor de nodige vertraging in het verhaal. Er zijn veel meer woorden gebruikt, dan het brein kan verwerken op het moment dat het overvallen wordt door zo'n herinnering.  Er is een verhaallijn waarbij Rixa aan het woord is en elk hoofdstuk wordt afgesloten met een stuk uit het leven van één van haar grootouders. Hun verhaal begint bij de Eerste Wereldoorlog. Onvermijdelijk komen de twee verhalen steeds dichter bij elkaar. Heel even dacht ik als lezer het familiegeheim eerder ontdekt te hebben dan Rixa. Misschien komt het omdat ik door de titel op het verkeerde been was gezet. 'Das Lied der Stare nach dem Frost' dekt wat mijn betreft veel meer het verhaal. Een heerlijk boek om te lezen deze winter!