Theofilus

De naam Theofilus komt twee voor in de Bijbel, namelijk in het evangelie van Lucas en in Handelingen. Nooit heb ik gedacht dat deze twee gedeelten als bewijsstuk in het proces van Paulus bij de keizer van Rome konden dienen. Het is een theorie die schrijver/advocaat Randy Singer gebruikt in zijn historische roman Theofilus. De Bijbel geeft niet veel meer dan zijn naam, dus kan Randy Singer een boeiend leven van een Romeinse advocaat voor de titeldrager van zijn boek verzinnen. Een geweldige invalshoek om te ontdekken hoe het christendom is ontstaan in het begin van de jaartelling tijdens de overheersing van het Romeinse Rijk.

Dit boek volgt het leven van Theofilus vanaf het moment dat deze Romeinse jongen les krijgt van de beroemde Seneca, een Romeins schrijver en filosoof. Een van de eerste lessen waar je als lezer mee geconfronteerd wordt, is de praktijk van kruisiging. Daarmee heeft Randy Singer de lezer gelijk bij zijn lurven te pakken, want Theofilus vertelt in dit boek over zijn eigen ervaringen met deze gruwelijke straf, al was het maar om duidelijk te maken hoe het moet zijn geweest voor de anderen die later in het boek dit vonnis krijgen. Na de introductie van een aantal hoofdstukken over zijn studententijd en wat jaren later waarbij je als lezer kennismaakt met allerlei facetten van het Romeinse Rijk (de godsdienst, het belang van brood en spelen, de intriges in het keizerrijk) komt het boek op het meest boeiende stuk, namelijk het moment waarop Theofilus als juridisch adviseur van Pontius Pilatus moet optreden.

Hoewel het verhaal voor mij als christen bekend is, is het vanuit het perspectief van een Romeins buitenstaander ongelofelijk fascinerend om te lezen hoe de geschiedenis zo zijn loop heeft kunnen krijgen. Daarnaast is het interessant hoe een achtergrond als advocaat bij de schrijver zorgt dat je veel meer oog krijgt voor de rechtskundige details bij het optreden van Jezus. Het is mooi om te lezen hoe de houding van Jezus tijdens het strafproces Theofilus inspireert in zijn latere werkzaamheden als advocaat in Rome, zonder dat er sprake is van bekering. Dat het op een succesvolle manier kan terwijl de waarheid toch geweld wordt aangedaan, is een knap stukje retorica.

Tot zover heeft het boek dus nog niets van een christelijk sausje. Sterker nog, eenmaal terug in Rome komt alles wat het Romeinse Rijk zo hedonistisch en barbaars maakt, weer uitgebreid aan bod. Natuurlijk is er voor Theofilus een ‘brave’ rol weggelegd. Hij wacht lang om met zijn jeugdliefde te kunnen trouwen en hij vecht met fouten aan de goede kant van de zaak. Randy Singer schrijft hierover met een vlotte pen en maakt deze vuistdikke roman tot een makkelijk te lezen boek. Zelfs in de rechtszaken is het veel meer een weergeven van de strijd dan lange betogen. Hoewel er naar Cicero en Seneca wordt verwezen, bevat het boek geen pittige filosofische kost, zodat uiteindelijk de houding van Jezus en het geloof waarvan Paulus getuigt, eruit springen in deze roman.
Als Paulus in het achtste deel van het boek als gevangene in Rome komt, wordt het verhaal nog interessanter. Door uitgebreid aandacht te hebben voor gebruiken in het Romeinse Rijk blijkt wel hoe totaal anders de boodschap van Paulus toentertijd moet zijn geweest. Als Theofilus deze onschuldige man gaat verdedigen, heeft dat grote gevolgen.