Papieren paradijs

Diane Kooistra

Voor haar debuut ‘Papieren Paradijs’ heeft Marlies Medema zich verdiept in een vrij onbekend stuk van de geschiedenis. Een volksverhuizing van boeren en dominees naar Suriname met het doel daar de eerste nederzettingen op te richten zonder gebruik te maken van slaven.

We leren in dit boek eerst Anna kennen, een jonge vrouw die verliefd wordt op Marten maar door haar ouders in een gearrangeerd huwelijk belandt. Alles loopt voorspoedig tot haar man plannen maakt om als dominee met een aantal schepen vol boeren naar Suriname te emigreren. Daar zou het warm en mooi zijn, een waar paradijs.

Na een lange voorbereiding vertrekt Anne met haar gezin naar het verre Suriname. Eenmaal daar aangekomen, blijkt het allesbehalve een paradijs.

Marlies schildert de personages af met hun mooie en minder mooie kanten; dat maakt dat het echte personages worden.

Het verhaal wordt vanuit Anna verteld en de details die zij geeft over hoe ze zich voelt, wat ze denkt ook over haar omgeving zorgt ervoor dat het een boek is met diepgang. Ze laat de lezer nadenken over wat zij zou doen. Ook door de lezer te vertellen wat er in het verleden is gebeurd en hoe dit haar handelen van nu beïnvloedt, maakt dat je je goed in haar kunt inleven. Het is geen romannetje dat je even tussendoor kunt lezen, het vergt wel wat aandacht van de lezer.

Het duurt wel wat lang voor de reis naar Suriname plaatsvindt, dat zorgt voor een beetje ongeduld maar eenmaal daar maakt Anna een ommekeer in haar gedrag en gedachten. Ze is echt een domineesvrouw die de gaten die haar man laat vallen op probeert te vullen door goed te doen. De strijd met haar dochter is heel herkenbaar en haar omgang met de slavin Mara (ja, die waren er toch nog wel) zorgt voor een verrassing op het einde.

Kun je je eigen normen en waarden blijven volhouden als je in een andere wereld zit? Dat is de vraag die de lezer na het lezen van dit boek aan zichzelf zal stellen.

De geëmigreerden komen in Suriname in een epidemie terecht en hoewel dit verhaal toch meer dan anderhalve eeuw geleden speelt, zie je hier ook overeenkomsten in handelen maar ook in de onmacht die wij allen de afgelopen tijd hebben gevoeld.

“Als rupsen kruipen de woorden in mijn hoofd en nestelen zich in mijn hart, waar ze zich hopelijk zullen ontpoppen als een vlinder.”

Deze en andere mooie teksten in het boek getuigen van het schrijftalent van Marlies Medema. Ze heeft de vaderlandse geschiedenis mooi verweven in deze roman, laat personages tot leven komen en de lezer genieten van het verhaal dat ook verteld moet worden.

Antoinette Schram

Het papieren paradijs is het verhaal van Anna Pannekoek die in 1840 ontdekt dat haar man, de eerzuchtige predikant Arend van den Brandhof, een plan maakt om naar Suriname te emigreren. Hij is dan al lange tijd predikant in Elst en krijgt geen nieuw beroep. Er is ook geen vacature in Suriname, maar samen met twee andere predikanten (één daarvan is zijn zwager Dirk Copijn) bedenkt hij een kolonisatieproject waarbij arme boeren in Nederland een stuk grond in Suriname gaan bewerken. Dit is echt gebeurd en daar heeft Marlies Medema een boeiende historische roman over geschreven. Anna Pannekoek, die een longziekte en acht kinderen heeft, wil niet emigreren maar ze is inmiddels al lang genoeg getrouwd met Arend en ze weet dat ze niet tegen hem in kan gaan.  Na deze introductie gaat de roman terug in de tijd en vertelt Anna over haar jeugd rond 1811 en later 1820. Anna Pannekoek komt uit een voornaam geslacht maar haar jeugd is niet zonder zorgen. Haar broer sterft aan suikerziekte en haar jongere zusje is verdronken. Daar voelt Anna zich schuldig over. Zij heeft daar een chronische longaandoening en een panische angst voor varen aan overgehouden. Tegen de tijd dat ze kan trouwen, ontdekt ze dat haar ouders haar huwelijk hebben geregeld met Arend van den Brandhof en dus loopt het mis met haar jeugdliefde. Anna is zelf aan het woord en vertelt in de tegenwoordige tijd. Die schrijfstijl zorgt ervoor dat de gebeurtenissen lekker vlot lezen.  Elk hoofdstuk springt verder in de tijd en je ontdekt hoe verschillend Arend en Anna in het leven staan en ondertussen ook hoe het leven er in Nederland in de 19^e eeuw uitziet. Lang lijkt die emigratie er niet van te komen maar halverwege het boek maken ze dan toch de oversteek naar Suriname. Het leven in Suriname is moeilijker dan verwacht. Die hoofstukken maken minder grote stappen in de tijd want de rest van het verhaal bestrijkt nog maar een half jaar, maar wat een ontwikkelingen! Allereerst is er niet gewoon woonruimte; breekt er een epidemie uit; worden de verschillen in werkwijze tussen Arend en Dick duidelijk en komt het tot een moord. De confrontatie met de slavernij doet Anna beseffen dat hoe gevangen zij ook zit in haar eigen leven, het altijd nog erger kan. Het is hartverwarmend om te lezen hoe Anna Pannekoek er het beste van maakt terwijl er om haar heen veel mensen sterven. Ten slotte is  er een bloedkoralen ketting die meer mensen met elkaar verbindt dan gedacht. Het is de ketting die als een rode draad door het verhaal loopt waarmee volgens mij een fout is gemaakt in het begin van het verhaal. Hij wordt gevonden in 1811 door Anna, terwijl zij hem al draagt in 1810 tijdens een belangrijke scène. Verder is het een prima boek om te lezen. Door de Nederlandse setting voelt het vertrouwd aan en Suriname wordt door deze roman dichterbij gebracht.