Oer

Het boek Oer van Corien Oranje (kinderboekenschrijfster) en Cees Dekker (natuurkundige) maakt een vertaalslag om evolutie en geloof in de Schepper van de Bijbel samen te brengen. Daarvoor is de verteller een proton, één van de kleinste deeltjes die er al zijn vanaf het begin en onverwoestbaar. Proton maakt van alles mee en krijgt daardoor zicht op het plan van de Schepper. Eerst zweeft hij door het heelal en dat duurt miljoenen jaren. Hij ziet hoe de sterren ontstaan en komt op aarde terecht. Daar is hij getuige van hoe leven ontstaat. Een proton kan overal inzitten. Hij kan voedsel zijn, een cel in het lichaam van een dier. Hij kan verteren of verbranden en komt dan elders in de natuur weer terug. Tegen de tijd dat er mensen zijn op aarde is Proton een onderdeel van een bamboehek. Hij vangt op hoe mensen contact hebben gehad met de Schepper. Hun taak is om de schepping te onderhouden en van één bron mogen ze geen gebruikmaken. Er komt een opstand en de rest is geschiedenis. Proton is een onderdeel van een tent als Abraham Oer verlaat om in Kanaän te gaan wonen. Hij is onderdeel van een spinnenweb als Jezus wordt geboren in een stal. Hij zit in de wandelstok van Jezus die rondtrekt door Israël. Elke keer als Proton denkt: nu komt het goed met het plan van de Schepper loopt het verhaal voor hem toch anders dan gedacht. Proton discussieert daarover met de andere minuscule deeltjes waarmee hij samen in een atoom zit.

Oer zorgt voor verrassende inzichten. Het feit dat leven al veel langer bestaat of meer nog dat het scheppingswerk met de oerknal een veel oudere datum heeft dan 6000 jaar, plaatst alle andere gebeurtenissen in een ander perspectief. Hoezo duurt het lang voordat Jezus terugkomt? Als je bekijkt wat Proton allemaal al heeft meegemaakt, dan zijn de laatste 2000 jaar maar een fractie van een seconde. Wat ook een eyeopener is, is de opdracht om alle volken op aarde het goede nieuws te vertellen. Proton en zijn vrienden weten dan al dat er mensen wonen aan de andere kant van de wereld. “Stel je voor dat ze genoeg menskracht zouden hebben, is het nog steeds onmogelijk om iedereen te bereiken. De continenten zijn veel te ver uit elkaar gedreven.”

In dit boek is de letterlijke volgorde van het scheppingsverhaal zoals dat in de Bijbel staat losgelaten maar niet het evangelie van Jezus. De regenboog is er eerder dan een zondvloed. Het is eten en gegeten worden. Het feit dat de schrijvers een verhaal willen vertellen waarbij we in het evolutieproces nog steeds de hand van God kunnen zien vind ik mooi, maar het verhaal schuurt. Behalve in het contact met de Homo Sapiens en later in het leven van Jezus en de uitstorting van de Heilige Geest lijkt er niet zoveel interactie van God te zijn. Sterker nog, er is zoveel overvloed aan materie en leven, dat het ook verloren kan gaan. Bovendien kan ik mij niet veel bij een proton voorstellen maar door hun onderlinge discussies krijgen ze mij een te menselijk tintje. Het zou kunnen natuurlijk maar het botst in mijn verbeelding. Aan de andere kant maakt Corien Oranje sterke vergelijkingen. In eerste instantie was er alleen maar leven in het water. Voor levende wezens was het gevaarlijk buiten het water. “Het was net zo onmogelijk als dat het nu voor een mens zou zijn om op Jupiter te leven, zonder ruimtepak”. Hier merk ik de vrijheid die een ‘eeuwige’ vertelstem heeft, die schijnbaar moeiteloos door de tijd heen springt om iets duidelijk te maken.

Een verhaal als Oer helpt om perspectief te zien in het evolutieproces en er meer achter te zoeken dan alleen toeval. Tegelijkertijd laat het mij zien dat een scheppingsverhaal, zeker als ik het wegzet naar de kennis die men toen had over het ontstaan van het leven, meer zeggingskracht heeft. Dat komt omdat de Bijbel geen wetenschappelijk verhaal is maar hoop en geloof wil doorgeven.