Ik wil dat jij bent

De woorden God en liefde lijken logischerwijs bij elkaar te passen en ogenschijnlijk zo eenvoudig, maar hoe vanzelfsprekend zijn beide woorden vandaag de dag nog en wat vragen deze woorden van ons? Thomáš Halík neemt ons mee in zijn ervaringen en gedachten over hoe wij God, onszelf en onze naasten lief kunnen hebben. Zijn vertrekpunt is daarbij de uitspraak van Augustinus: ‘Ik heb lief: ik wil dat je bent’. Hij wil met zijn boek laten zien dat we pas in de diepe menselijke ervaring van de liefde de betekenis van God echt kunnen begrijpen. We kunnen God slechts door onze liefde en verlangen omarmen. Hij presenteert zijn betoog als een voorlopig reisverslag waarbij hij zoekend onderweg is naar een hedendaagse toepassing en waarbij hij aan alle reisgenoten inspiratie en bemoedigingen wil meegeven.

Halík definieert eerst de liefde. Hij zoekt God vooral via de mystieke weg. Ontzag voor God ontstaat vanuit het besef van eindigheid en onvolkomenheid, waarbij alle zekerheden en gedachteconstructies ineenstorten, maar waarbij Zijn licht en grootheid tot je komen. Hij benadrukt dat geen enkel concept of systeem God kan beschrijven, want hij is de radiaal Andere. De ervaring van liefde is de koninklijke weg naar de ontdekking van Gods nabijheid. Pas in de liefde kunnen geloof en kennis volledig zijn. De liefde moet dan ook radicaal anders zijn. God gebeurt en echte liefde gebeurt daar waar wij liefhebben. De vraag ‘bestaat God?’ en 'heeft de liefde zin?' zijn volgens hem dan ook gelijk. En Gods liefde vernietigt niet en sluit de ander niet uit. Halík benadrukt dan ook dat onze liefde voor God vooral tot uiting moet komen in onze liefde voor andere mensen. En daarvan kunnen we alleen maar met ons eigen leven van Hem getuigen.

Om deze radicaal andere liefde te kunnen zien, moeten we in het gelaat van Jezus kijken. Jezus als vleesgeworden Woord is het raam waardoor wij God aan het werk zien. In zijn offer werd Gods liefde zichtbaar. Hem volgen vraagt dus zelfopoffering. Verrassend is dat Halík haat niet tegenover de liefde plaatst, maar juist de zelfliefde tegengesteld aan de liefde ziet. Zelfverafgoding staat liefhebben in de weg. De sleutel tot liefde is jezelf niet langer als middelpunt stellen, maar anderen de eerste plaats geven. Liefde kan niet zonder God en hoe meer de mens zichzelf overgeeft aan God, hoe meer hij zichzelf zal terugvinden. En dit gevecht is een strijd voor de Heer.

Vervolgens ontleedt Halík de huidige tijd door haar diagnostisch te beschrijven en een verbinding te zoeken tussen de christelijke en de humanistische seculiere tradities. Hij waarschuwt voor het gevaar om bij het onderscheiden van goed en kwaad ook onschuldigen af te wijzen. Tolerantie betekent niet dat we elkaar verdragen. Het humanistisch concept van tolerantie is ontoereikend, want Jezus maant ons om onze vijanden lief te hebben. De liefde van God houdt ook in dat we de verscheidenheid accepteren zoals kinderen in een gezin ook verschillen, zonder daarbij de dialoog te vermijden. Hij verwijst daarbij naar de gelijkenis om het onkruid niet vroegtijdig van de akker te willen trekken maar het oordeel aan God te laten. We moeten ons niet afsluiten voor de seculiere wereld of andersdenkenden uitsluiten maar elk contact actief en liefdevol aangaan; in solidariteit en dienstbaarheid. Juist elkaar in deze liefde vinden want echte liefde verbindt vanuit eigenheid. Ons resten geloof, hoop en liefde, maar de grootste daarvan is de liefde. De mens wordt uiteindelijk zelf God voor mensen. En zo is niet alleen Gods en Zijn liefde maar ook Zijn gebod om lief te hebben geheel anders.

Halík heeft met dit boek een heel eigentijds en verrassend perspectief weten aan te reiken voor Gods liefde voor de wereld. Een beetje doorzettingsvermogen heb je wel nodig omdat de inhoud hier en daar niet altijd eenvoudig is en soms ook wat theologisch en filosofische achtergrondkennis vraagt. Voor allen die op zoek zijn naar God en Zijn liefde en deze in verscheidenheid durven omarmen, wordt dit boek van harte aanbevolen.