Gelijkheid

Dit boek is een geredigeerde versie van het gesprek dat Thomas Piketty en Michael Sandel hadden op 20 mei 2024 aan de Paris School of Economics. Sandel is professor politieke filosofie aan Harvard. Piketty is professor in de economische geschiedenis aan twee universiteiten in Parijs. De beide hoogleraren zijn ervan overtuigd dat het mogelijk is om de groeiende kloof tussen rijk en arm weer kleiner te krijgen.

In dit gesprek geven ze aan waar het in de westerse wereld aan schort en hoe het zo gekomen is, dat die kloof er is en in de geschiedenis kleiner of groter wordt. In Nederland bezit 10 procent van de hoogste inkomens 60 procent van het totale vermogen. Toch is er een stijgende lijn in gelijkheid vanaf de Franse Revolutie. Door de afschaffing van bijvoorbeeld de aristocratie en de slavernij en de invoering van bijvoorbeeld vakbonden en kiesrecht, sociale zekerheidstelsels en dekolonisatie. Er zijn drie redenen van het ongelijkheid-probleem. Toegang tot basisvoorzieningen, politieke gelijkheid en waardigheid. Hierover spreken de heren door.

Met name toegang tot onderwijs bevordert gelijkheid, het is ook een sleutel tot welvaart. Maar sinds we meer en meer het zorg- en onderwijsaanbod vermarkten, krijgt de inhoud ervan minder waarde. Er is ook politiek van alles aan de hand. In de VS wordt ruim 160 miljoen vanuit de overheid aan universiteiten gegeven en maar 1 miljoen aan beroepsopleidingen. Dit werkt zeker ongelijkheid uit. De bevolking groeit en uitbreiding in zorg en onderwijs is nodig maar vanaf de jaren tachtig in de vorige eeuw zijn de budgetten bevroren.

Er is werk aan de winkel voor de politiek, maar dan moeten de ogen hiervoor wel opengaan. De verdeling van participatie van werknemers in het beleid van grote bedrijven is ook niet goed verdeeld. Er gaat geen substantiële invloed van hen uit. De meritocratische gedachte in het westen zorgt ervoor dat mensen snel denken dat het je eigen verdienste is als je succes hebt en dat het je eigen schuld is als je arm bent.

Een van de oorzaken is de diplomaterreur. Dat werkt mee in de ratrace waardoor jonge mensen onder te zware druk moeten kiezen en studeren. Dan is er de enorme ongelijkheid tussen salarissen. Hoe kan het dat een hedgefondsmanager tot 5000 keer meer verdient dan een leraar. Waarom wordt het werk van de leraar niet veel hoger ingeschaald. Hij werkt aan de toekomst van de volgende generatie. Het is nodig dat er salarisplafonds komen en dat er een progressieve belastingheffing is.

Opmerkelijk is dat beide heren ook oog hebben voor de maatschappelijke ontwikkelingen. Zij stellen dat we elkaar minder ontmoeten en dat als we elkaar ontmoeten, dat gebeurt in gelegenheden die bij onze ‘klasse’ horen. Particuliere sportinstellingen bijvoorbeeld. Voor de maatschappij is het gezonder als iedereen elkaar ontmoet in de maatschappelijke infrastructuur. Als er een concentratie van eigendom is door een kleine groep mensen, groeit hun macht. De groeiende ongelijkheid in deze dagen bevordert misbruik en het corrumperen van waarde. Een voorbeeld daarvan is de commerciële draagmoeder. We hebben morele grenzen nodig om de waarde van mensen terug te winnen, te laten groeien en gelijkwaardiger te maken.