Dit broze bestaan

Dekker is een systematisch theoloog. Hij probeert aan de hand van meerdere Schriftpassages en de huidige cultuur de schepping te doordenken en interpreteren.  Dit doet hij op een verrassende en heel eigen wijze. Daarin biedt hij eigentijdse perspectieven naast de meer gangbare theorieën. In zijn proloog beschrijft hij dat schepping en evolutie geen conflicterende verklaringen hoeven te zijn, omdat beide stromingen met een andere taal over de werkelijkheid spreken; een theologische duiding vanuit het menselijke perspectief en een duiding op basis van natuurkundig vastgestelde feiten. Schepping is theologisch gezien wat anders dan natuur. Hij noemt zichzelf een theïstische evolutionist en beschouwt Genesis niet als een historisch verslag maar als een antroposofische en theologische duiding. Het beschrijft niet zozeer het verleden, maar eerder het heden. Scheppen wordt daarmee neergezet als een voortdurend proces waarbij God scheidend, zegenend of sprekend handelt.

Vervolgens beschrijft hij de schepping vanuit verschillende perspectieven, waaronder het ontstaan van de aarde (Genesis 1-2), de zonde (Genesis 3), de mens als geheimenis (Psalm 8), Gods scheppen in de geschiedenis (Jesaja 45) of het zuchten van de schepping (Romeinen 8). Zijn uitwerking roept op tot een kritische doordenking van een al te rooskleurig scheppingsgeloof en mensbeeld. Het scheppen vanuit het niets wordt door Dekker afgewezen. Hij beschrijft Gods scheppen als een scheiding maken tussen licht en duisternis; daar waar de chaos door God overwonnen wordt. In de goede schepping blijkt het kwaad aanwezig, maar daarin is wel een grens gesteld. De mens wordt neergezet als een afhankelijk schepsel in het broze bestaan, gemaakt uit het stof. De totale kwetsbaarheid van de mens is dus een gegeven bij de goede schepping, door God gewild. En dit wordt in Genesis ‘goed’ genoemd. Voor ons moderne mensen is het leven vaak pas goed als we niemand meer nodig hebben, ook God niet. Dekker betoogt dat het verlangen naar een volmaakte tuin uiteindelijk een uiting is van hoogmoed. Het als God willen zijn in het kennen van goed en kwaad en de mogelijkheid van eeuwig leven te bezitten. Beide bomen in de hof getuigen echter van onze afhankelijkheid en kwetsbaarheid. Het ontsnappen aan deze kwetsbaarheid is dwaasheid. Juist in onze moderniteit waarin alles maakbaar lijkt, willen we ontkomen aan onze broosheid, en zijn we gevlucht voor God die ons broze bestaan gewild en gedeeld heeft. Dekker pleit ervoor om juist weer meer ruimte te laten voor onze kwetsbaarheid, omdat zij bij de schepping en dus bij het wezen van de mens hoort. Ook wijst hij de zondeval als historisch feit af. Het kwaad is er al vanaf het begin en de dood hoort bij de schepping. De mens is een wezen dat fundamenteel niet beantwoordt aan zijn doel. Wij mensen hebben de mogelijkheid tot zondigen realiteit laten worden. Ieder mens zondigt voortdurend.

Gods soevereiniteit blijft bij Dekker overeind staan. Hij beschrijft vanuit Job dat met God, ondanks alle tegenspoed en onrecht niet te twisten valt. Hij blijft de Schepper en Hij heeft de orde van de wereld in elkaar gezet. God vraagt daarin van ons mensen gehoorzaamheid en erkenning van Zijn almacht. Ook al proberen wij als mensen ons broze bestaan te ontlopen en God voor de voeten te lopen, God houdt vol dat wij mensen zijn. De mens blijft betrokken bij de schepping en heeft deel aan het scheiden van de oerchaos. Dekker benadrukt daarbij het belang om schepping vanuit het perspectief van de gehele werkelijkheid te bezien. Nadat Dekker duidelijk heeft neergezet wat we onder schepping moeten verstaan, wordt de stap naar evolutie genomen. Hij waarschuwt ervoor dat als wij het debat over schepping en evolutie alleen laten betrekken op het begin van de wereld, er een ontstellende reductie van de schepping plaatsvindt. De schepping is ook nu.

Het laatste hoofdstuk komt wat willekeurig over. Dekker breekt hierin de lans voor het populisme. Dekker roept vanuit zijn scheppingstheorie op om begrip te hebben voor de verlieservaringen die mensen door globalisering, verstedelijking en de multiculturele samenleving ervaren. De mensen voelen zich ontworteld omdat zij niet meer van het bestaande en hun tradities kunnen houden, omdat zij door alle idealen losraken van het plattelandsleven en niet meer weten wat aarde is. Door deze ontworteling ontstaat er chaos en zoeken mensen houvast in het populisme. De idealen leiden ertoe dat het geluk maakbaar is geworden. De mensen verliezen daarmee de mogelijkheid tot lijden. De mensen proberen het lijden te vermijden, maar Dekker roept juist op om je roeping te verstaan op de plaats en op het moment waar je gesteld bent. Ontvang het leven als komende uit Gods hand. Dan wortel je weer in de aarde. In zijn afwijzen van het idealisme en ontwikkelingsdenken, waarbij de PKN ook niet buiten schot blijft, lijkt hij soms een wat eenzijdige benadering te hanteren; waarbij ontwikkelingen minder vanuit het kenbaar maken van de schepping geduid worden. De toon getuigt soms van een rauwe realiteitszin, waardoor elk romantisch beeld van de schepping teruggebracht wordt naar een afhankelijk leven dat te dealen heeft met dit broze bestaan. Vanuit zijn duiding op de schepping is het onvolmaakte eerder een gegeven waardoor er weinig ruimte overblijft voor herschepping en vernieuwing. In die zin vindt hij de troost in een Almachtige schepper die in de geschiedenis blijft scheppen en een Vader die het boze ten goede keert, maar is deze troost minder aanwezig in een hoopvolle toekomst.

Tot slot zou ik dit boek van harte aanbevelen aan allen die breder willen nadenken over de schepping en niet schuwen om gangbare denkbeelden te onderzoeken en te toetsen. Het middengedeelte van het boek, waarin hij meerdere hoofdstukken vanuit de Bijbel verklaart, zijn goed toegankelijk geschreven. Ondanks de pittige inhoud is de schrijfstijl (soms wat te) luchtig. De inleiding en de laatste hoofdstukken zijn wat pittiger en abstracter van aard. Daarbij wordt van de lezer enig inzicht in het toepassen van de exegese, theologische- en filosofische stromingen verwacht. Al met al een aanrader waar je goed de tijd voor moet nemen.