De laatste maanden van Van Oldenbarnevelt.
Nicolaas Matsier is de auteur van een groot en veelzijdig oeuvre. En nu heeft hij er een historische roman over de bekende zeventiende-eeuwse politicus en jurist Johan van Oldenbarnevelt aan toegevoegd. Een interessant boek, waarin je behoorlijk wat te weten komt over de gespannen politieke situatie tijdens het, min of meer door Van Oldenbarnevelt geregelde, twaalfjarig bestand.
Dat had een periode van rust moeten worden, na zoveel jaren oorlog tegen de Spanjaarden, maar in plaats daarvan ontstond er bijna een burgeroorlog. Van Oldenbarnevelt, de raadpensionaris van Holland, was daarin de belangrijkste tegenstrever van de militaire leider van het land, prins Maurits.
Matsier schrijft zijn roman vanuit het perspectief van Van Oldenbarnevelt, maar gelukkig betekent dat niet dat hij er een hagiografie van maakt. Wel heeft hij sympathie voor de raadpensionaris, maar hij heeft ook oog voor diens mindere eigenschappen. Van Oldenbarnevelt is eigenwijs, zelfs koppig, arrogant en iemand die zijn eigen fouten niet wil zien. Zoals zoveel belangrijke mensen in die tijd dikt hij zijn afkomst aan. Hij verzint dat hij van adel is en dat niet zonder succes.
Het conflict tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt wordt nogal eens religieus uitgelegd, vanwege de strijd tussen de remonstranten en de contraremonstranten, maar ten diepste was deze politiek. Van Oldenbarnevelt steunt de remonstranten, omdat hij – jurist die hij is – vindt dat de overheid moet bepalen hoe het in de kerk toegaat. En dat terwijl zijn sympathie, frappant genoeg, juist wat meer bij de ‘zwaardere’ gelovigen ligt. Dit gegeven, dat door de grote kenner van de zeventiende eeuw, Van Deursen, overtuigend wordt aangetoond in zijn biografie van Maurits, zie je helaas niet terug in de roman. Kennelijk was Matsier er niet van op de hoogte.
Een roman is geen geschiedenisboek. Niet alle details hoeven te kloppen, en dat doen ze ook niet. Maar ‘De advocaat van Holland’ biedt absoluut een boeiend beeld van de zeventiende-eeuwse politieke ontwikkelingen. En Van Oldenbarnevelt was een echte zeventiende-eeuwer! Soms zijn mensen geneigd om met een hedendaagse bril naar het verleden te kijken. Dan kan de raadpensionaris zomaar een tolerante intellectueel worden, die het onderspit moet delven tegen een dictatoriale prins van Oranje, en ten onrechte ter dood wordt veroordeeld. Maar zo simpel was het niet. Ook Van Oldenbarnevelt maakte grote fouten. Een voorbeeld: als een aantal contraremonstranten in Den Haag een leegstaande kerk ‘openbreekt’ om daar diensten te houden, omdat dat in de andere kerken in de stad niet mag, laat de raadpensionaris een aantal ouderlingen van deze gemeente arresteren en wil hij ze laten ophangen. Iets dat hem niet lukt omdat de raad die daarvoor toestemming moet geven met de kleinst mogelijke meerderheid tegen stemt.
Geef een reactie