Bij je volle verstand

"Een uitnodiging voor sceptici "

“Als je denkt dat het christelijk geloof nauwelijks de moeite waard is om door een weldenkend mens serieus genomen te worden, dan is dit boek voor jou geschreven,” schrijft Tim Keller in zijn ‘Woord Vooraf’ van dit opmerkelijk helder geschreven boek over geloven en niet geloven. Hij maakt alleszins de in deze zin opgesloten belofte van uitleg, overtuigend waar. Alle vragen en opmerkingen die niet-gelovigen ooit tegen mij maakten, komen langs en worden vervolgens tegen een redelijk en helder licht gehouden. Veel van wat Keller betoogt, voel je vaak aan, maar je kunt het niet op die manier verwoorden, voor jezelf of voor de ander. Sommige andere opvattingen zijn regelrechte eyeopeners, die je opnieuw aan het denken zetten over je eigen motieven om wel of niet in God te geloven, want onwillekeurig wordt een mens beïnvloed door zijn opvoeding en omgeving. Je hoeft niet eens een scepticus te zijn om opnieuw stil te staan bij je eigen levensstijl.

Een mooi element is dat Keller hardnekkig gangbare opvattingen aan de kaak stelt. Bijvoorbeeld dat er binnenkort geen religie meer zal zijn, achterhaald als het lijkt te zijn. Maar het tegendeel is waar. Op onze aardbol in deze eeuw groeit de religie en de belangstelling ervoor. “Meer en meer worden rede en wetenschap gezien als een systeem waar dingen aan ontbreken, die de samenleving nodig heeft.” En: “De idealen van gewetensvrijheid, mensenrechten en democratie zijn de directe nalatenschap van de Joodse ethiek van gerechtigheid en de christelijke ethiek van liefde. Tot op de dag van vandaag is daar geen alternatief voor.” Daarbij komt het door iedereen te herkennen gevoel van ‘iets te missen’, het besef van een volmaaktheid die nergens te vinden is op aarde, maar door iedereen herkend wordt.

Keller gaat het aan om te kijken naar het idee dat religie alleen gebaseerd zou zijn op geloof en secularisme puur op bewijs. Niets is minder waar. Empirische rede kan de stelling dat er een bovennatuurlijke, transcendente wereld bestaat net zomin bewijzen als ontkrachten. Er bestaat geen enkele manier om dat soort filosofische en religieuze stellingen te weten en te beoordelen. Keller is erin geslaagd om de lezers te laten zien dat het christendom veel meer en vooral veel meer goeds in zijn mars heeft om het leven te begrijpen, ermee om te gaan, ervan te genieten en het te leiden, meer dan ze hiervoor ooit hadden kunnen vermoeden.

Talloze voorbeelden uit het leven en citaten van wetenschappers, filosofen, kunstenaars en films gebruikt Tim Keller in zijn betogen. Hij laat zien dat hoop en geloof mensen op een zeer diep niveau door zeer moeilijke omstandigheden heen brengt. Meer dan het denken. Het leven geeft voldoening en elk mens heeft in zichzelf een diep verlangen naar het ultieme geluk. Hoe we daar in de loop van ons leven mee omgaan of hoe we daar op de een of andere manier een plaats aan geven, zijn directe eyeopeners in het boek.

Heel mooi en uitstekend apart te lezen is het vijfde hoofdstuk over de vrijheid. Keller laat heel herkenbaar en overtuigend zien dat de westerse opvatting over persoonlijke vrijheid niet werkbaar is, onrechtvaardig is, niet op zichzelf kan staan en afbreuk doet aan gemeenschap en relaties. Vrijheid is altijd onvolledig, het heeft andere waarden nodig om te kunnen zijn en bovendien is het een middel om tot een bepaald doet te komen; het is alleen waardevol als je erdoor in staat wordt gesteld om er werkelijk iets waardevols mee te doen. Ongelooflijk mooi uitgelegd hoe het zit met de vrijheid. Als je zegt: ik kan het boek niet lezen, geen tijd, lees dan in ieder geval dit hoofdstuk.

Het allermooiste en indrukwekkendste is hoofdstuk twaalf, waarin Keller uitlegt dat het alleszins redelijk is om in het christendom te geloven, zoals de titel zegt, maar in het hoofdstuk nog specifieker wordt uitgewerkt op de persoon van Jezus Christus. Het is alleszins redelijk om in Hem te geloven. De karakterbeschrijving die Tim Keller van Jezus op deze bladzijden heeft neergezet is zeer indrukwekkend. Mijn ontzag voor Jezus werd met elke alinea groter, terwijl Tim Keller alleen maar een analyse geeft van wat Jezus deed en zei. Het hele boek is de opmaat voor deze analyse en komt daarom breed en overweldigend je hart binnen.

Elke student filosofie en theologie zou dit boek moeten lezen. Elke student zou dit boek moeten lezen. Elk mens zou dit boek moeten lezen. Een waarschuwing is wel op zijn plaats: je moet bereid zijn na te denken over je eigen set van overtuigingen. Het kan zijn dat je (misschien opnieuw) overtuigd raakt van de grotere rationaliteit van het christelijk geloof dan die van je eigen overtuigingen. De epiloog verrast.