Boekenmening

Dat Tomas Halik een geweldig mooie autobiografie kan schrijven, komt omdat hij zijn hele leven geschreven heeft en waarschijnlijk een prima documentatie heeft van al zijn activiteiten. Hij studeerde sociologie en filosofie in Praag. Op het moment dat de Russen in 1968 Tsjechoslowakije binnenvielen, was hij voor een module in Oxford, maar hij keerde, zodra hij kon, weer terug naar Praag. In 1972 hield hij tijdens zijn diploma-uitreiking een speech die niet in de smaak viel. Hij mocht van het regime vervolgens geen lesgeven en werd psychotherapeut. Intussen studeerde hij theologie en werd in 1978 in het geheim priester. Hij diende de ondergrondse kerk als Rooms-Katholieke priester en bovengronds eerst managers en leiders en later drugs- en alcoholverslaafden. Niemand wist van zijn priesterlijke taken op een paar mede-priesters na. De intelligentsia hield tijdens de Russische overheersing disputen op allerlei plaatsen en stopten niet met het ontwikkelen van ideeën op allerlei wetenschappelijk vlak. De dubbele functie in zijn leven heeft hem gevormd. Het is prachtig om zijn leven te lezen. Door dit boek krijgt de lezer een beter beeld van wat zich in Tsjechië heeft afgespeeld vanaf na de Tweede Wereldoorlog tot nu. De lezer krijgt een beeld van wat Tomas Halik beweegt en hoe hij in landen over de hele wereld van betekenis is. Vrijheid is een belangrijk begrip. Halik noemt “Gods onbegrijpelijke vertrouwen in onze vrijheid” en “Hij is de vrijheid en royaliteit zelf.” Om die vrijheid had een medestudent Jan Palach zichzelf in brand gestoken. Dit maakte diepe indruk op Tomas. Hij koos ervoor om de angst niet de regie in zijn leven te laten hebben en geen drijfveer te laten zijn. Tijdens de communistische jaren groeide Tomas’ kennis van vaardigheid op meer wetenschappelijke gebieden. Hij genoot van de wekelijkse seminars die werden gehouden. Hij ontmoette daar de latere president Havel, die een vriend van hem werd en voor wie hij een belangrijke raadgever werd. Een van Haliks speerpunten: de heiligverklaring van Agnes, de enige vrouw die ooit een mannelijke priesterorde heeft opgericht, werd het symbool voor het begin van de fluwelen revolutie, die het einde van het communistische regime in Tsjechië inluidde. Na de bevrijding van Tsjechië was Halik eindelijk vrij om te reizen en te doceren op universiteiten over de hele wereld en andere grote filosofen te spreken. Vanaf die tijd tot nu toe is hij bezig geweest om de dialoog tussen geloven en culturen te bevorderen. Deze biografie is het kader voor de filosofische theologie van Halik. Het is het lezen waard om er kennis van te nemen en je begrip over geloof en de psychologie van de God liefhebbende mens te verruimen.

Iedere scheiding is een verbinding. Deze zin is bepalend voor de ontdekkingen die de schrijver deed over God of eigenlijk over het geloof in God als je er niet bij geweest bent op het moment dat Jezus als de Opgestane tegen Thomas zegt: “Kom met je vinger om de opening in mijn zij te voelen.” Na een proces in zijn eigen geloof en zijn theologie zegt de schrijver: “Ik ben niet in staat de woorden ‘mijn God’ uit te spreken als ik zijn wonden niet kan zien." Het woord geloven ‘credere’ is afgeleid van ‘cor dare’: je hart geven. "En," zegt de schrijver, "ik kan alleen maar mijn hart geven aan de God die zijn wonden kan tonen." Dit is het uitgangspunt van waaruit hij dit boek heeft geschreven. Je ziet in die tijd twee manieren van het lezen van de wonden van Jezus. Pilatus zegt: ‘ecce homo’, zie de mens en Thomas zegt: ecce Deus, zie (mijn) God. Heb je er wel eens bij stilgestaan dat de Klaagmuur heilig is omdat hij symbool is van dat wat er niet is? Heb je er wel eens bij stilgestaan dat de vraag: “Waarom hebt U Mij verlaten” van Jezus aan het kruis een niet-aflatende relatie tussen Jezus en zijn Vader veronderstelt. Het christelijk geloof is als geen ander een geloof met wonden. De enige weg tot God wordt geopend door een gewonde hand en een doorstoken hart. Er is geen andere weg. Er is geen makkelijke weg. De auteur bouwt voort op het gedachtegoed van anderen. Luther, Pascal en Kierkegaard hebben dit al beschreven. En filosofen hebben hieraan geraakt. Hij citeert deze en gebruikt hun gedachten om zijn proces uit te werken. Wat mij raakte zijn zinnen als deze: “Een verandering van het hart is niet mogelijk zonder dat het zelf gewond raakt.” Ik word door Halik geconfronteerd om na te denken over de gevolgen van de gebeurtenissen uit mijn leven door hoe hij formuleert. Dat vind ik het sterke van dit boek. Je moet wel wat gelezen hebben van verschillende theologen en filosofen om hem te kunnen blijven volgen. Waar ik niet genoeg onderlegd was, vond ik het moeilijk om door te lezen.

Niettemin heeft dit boek mij geholpen opnieuw na te denken over het beeld dat ik van God had en heb. We zien God niet en kloppen op de muur. Hij is nooit gestopt om klopsignalen terug te geven. Gebed en meditatie zijn de werkplaats van onze meest fundamentele beslissingen en daar vindt ook genezing plaats. Dat is de plaats waar we moeten zijn. De komst van Gods koninkrijk is zijn taak, niet onze opdracht. Immers, telkens wanneer mensen er met al hun eigen krachten en mogelijkheden naar streefden om de hemel op aarde te realiseren, veranderden ze daardoor de aarde in de regel heel snel in een hel. Deze gedachten brachten me terug naar de plaats van gebed en meditatie. Daar is mijn plaats. Vandaaruit mag ik handelen in een gewonde wereld en mijn gebroken hart geven waar ik kan.

Ik kan dit boek aanbevelen voor alle gelovige mensen die al een tijd onderweg zijn en hun hart geven.