In Zoete zee, de laatste roman van Arie Kok, worstelt Izak Boon met het geheim van zijn leven. Hij is nu tegen de vijftig, maar als jonge matroos voer hij op een viskotter, die in een storm bijna is vergaan. Zijn vader en zijn broer geven hem de schuld van het ongeluk. Hij mag niet meer meevaren en dat verandert het leven van Izak voorgoed. Hij verlaat niet alleen het familiebedrijf, maar ook het dorp en de kerk. Als Izak later probeert te achterhalen waarom, stuit hij op een stevige geloofsgemeenschap, die het verleden liever laat rusten.
De geheimzinnigheid is de motor is het verhaal van Zoete Zee, wat zich afspeelt in een fictief dorp Bargt langs het IJsselmeer. De afsluiting van de Zuiderzee is heel ingrijpend geweest voor de dorpen die eeuwenlang leefden van de visserij. Dorpen met elk een eigen cultuur, sociale controle gecombineerd met een streng geloofsleven. Die sfeer heeft de schrijver goed te pakken in Zoete Zee.
De moeder van Izak en Japik Boon moet naar een verzorgingstehuis. Het is vooral Izak die hier bij betrokken is, want Japik is vaak dagenlang op zee. Het ouderlijk huis moet worden opgeruimd en oude papieren brengen de herinneringen naar boven. Zijn moeder wordt steeds zwakker en geeft Izak geen antwoorden waar hij mee verder kan. Als Izak bij anderen op Bargt gaat navragen, stuit hij overal op dezelfde zwijgzaamheid.
Stijl
In het begin heb ik moeite met de stijl van deze roman. Het lijkt alsof vertelde tijd en verteltijd niet lekker samen vallen. Sowieso houdt Arie Kok de tijdsaanduiding in heel de roman vaag, geen jaartallen bijvoorbeeld. Sommige dagen zijn langgerekt en dan maken we opeens een sprong in de tijd. Daarbij wordt het verhaal in de tegenwoordige tijd verteld, met flashbacks in de verleden tijd, die kunnen net zo goed van een uur terug zijn als van lang geleden uit de jeugd van Izak. Eénmaal in het verhaal, blijf ik geboeid lezen omdat ik met Izak de antwoorden op zijn vragen wil ontdekken.
Izaks eigenzinnige karakter komt tot uiting in de dialogen die hij heeft, met zijn moeder, zijn schoonzus, de makelaar en andere romanfiguren. Het duurt even voordat je de intonatie tussen hem en de ander te pakken hebt. Izak is een vent om van te houden, iemand die nadenkt over het leven en over het geloof, maar zijn stekeligheden worden door de ander niet op prijs gesteld. In dialogen zit altijd wel een vorm van miscommunicatie, maar dat kristalliseert zich niet uit. Het voelt voor mij als lezer niet naturel. Alsof de opbouw van de roman polderwerk is. (Misschien moet je om die metafoor te kunnen begrijpen de roman lezen.) Ik voel de urgentie van deze roman. Hoe is het om buiten de geloofsgemeenschap te worden gezet als je te veel vragen hebt. Als je mensen confronteert met leer en leven?
Izak Boon komt steeds dichter bij een antwoord, maar de schrijver kiest ervoor om dingen open te laten. In eerste instantie vind ik dat onbevredigend. Later realiseer ik mij dat Zoete Zee hiermee het geloof van Izak onderstreept. Op grote vragen over God en geloof blijft altijd iets van een mysterie hangen. In dat opzicht is deze roman van Arie Kok meer dan geslaagd.
Geef een reactie