Van Abba tot Zondebok

‘Versta je ook wat je leest?’ was de vraag van Filippus aan de heer van Candacé. Deze vraag roept op tot doordenken van ons eigen verstaan van de Bijbel. Elke tijd vraagt om doordenking hoe te leven voor het aangezicht van de Allerhoogste. Door de eeuwen heen heeft ook de christelijke kerk en het jodendom antwoorden gezocht om God en zichzelf te verstaan. Hoewel de christelijke kerk uit het jodendom is ontstaan, is zij door de eeuwen heen op meerdere vlakken vervreemd geraakt van deze wortel. Hierdoor zijn misvattingen in het verstaan en belijden ontstaan, die hebben bijgedragen aan het lijden van het Joodse volk.

Dit boek biedt een heldere en bondige uitwerking van diverse inzichten die de afgelopen jaren door wetenschappelijk onderzoek en vanuit joods-christelijke dialogen zijn ontstaan.

Deze inzichten worden met een trefwoord in alfabetische volgorde uitgewerkt. Het boek begint met het begrip Abba en eindigt met het begrip Zondebok. Bij elk trefwoord wordt een beschrijving van de misvatting gegeven. Vervolgens wordt een analyse, vaak met een historische duiding uitgewerkt. Elk begrip wordt afgesloten met perspectieven voor een nieuwe en respectvolle uitleg voor een joods-christelijke toenadering.

Voor mij waren de misvattingen bij het begrip Farizeeër een herkenning. Dit woord had voor mij een negatieve connotatie, omdat deze vooral geassocieerd was met wettische strengheid en soms ook schijnheiligheid. Bij dit begrip wordt heel mooi uitgelegd hoe de farizeeën als stroming zijn ontstaan en hoe zij zich inspanden om te leven vanuit de Thora. De twistgesprekken tussen Jezus en de farizeeën waren vanuit deze context normale en gebruikelijke discussies over het verstaan van de Thora, waarbij de Joodse identiteit als ‘volk van God’ in de dagelijkse praktijk zichtbaar moest worden. Jezus neemt deel aan deze zoektocht en roept de farizeeën op om de Thora ‘grootser’ te verstaan. Na de vernietiging van de tempel moesten de farizeeën hun identiteit, die ook ontleend werd aan de offer- en tempeldienst, opnieuw herzien en vormen. Bij het toenemen van de christelijke gemeenschap, die meer en meer uit niet-joden begon te ontstaan, kwam de band met de farizeeërs onder druk te staan en werden de verschillen meer benadrukt en raakte het ‘gezamenlijk zoeken naar de wil van God voor het dagelijks leven’ uit het zicht. Vanaf dat moment, rond de tijd dat de evangeliën geschreven werden, komen de farizeeën in een kwader daglicht te staan. Juist door het lezen van deze uitleg, kwam nog meer het besef hoezeer Jezus ook vanuit zijn Joods-zijn verstaan moet worden en hoe belangrijk het is om zorgvuldig vanuit meer perspectieven en bronnen de Schrift zoekend te lezen.

Hoewel bij het opstellen van dit boek een grondige verkenning is voorafgegaan, is de inhoud voornamelijk eenvoudig en bondig geschreven. Hierdoor is het boek toegankelijk en makkelijk leesbaar. Voor degenen die graag diepgang en een meer wetenschappelijke benadering zoeken, zal dit boek een aanzet kunnen geven voor verdere studie. Elk begrip is voorzien van bronnen. Hoewel het boek vanuit het Duits vertaald is en veel bronnen op Duitse literatuur berusten, zijn ook veel Nederlandse bronnen toegevoegd.

Persoonlijk lees ik een boek altijd van A tot Z in één keer uit. Bij het lineair lezen vindt er enige herhaling en overlap tussen de begrippen onderling plaats. Het boek is echter in opzet niet zo bedoeld, maar wordt meer gezien als een naslagwerk wat een aanzet moet geven tot verdere verdieping en dialoog. De insteek die de opstellers bij het schrijven van dit boek hebben gehad is dat het verklaren van de Bijbel een open proces is dat nooit afgesloten kan worden. Dit boek biedt daarom geen gezaghebbende standpunten, maar nodigt uit tot verdere dialoog.