Ten oosten van Eden is een letterlijke passage uit de Bijbel. Het staat aan het eind van het verhaal van Kain en Abel in Genesis 4 vers 16: “Kain vestigde zich ten oosten van Eden.” Ik heb er altijd overheen gelezen, maar in de gelijknamige roman van John Steinbeck uit 1952, lees je nauwelijks over de plaatsbepaling heen. Zo uitvoerig opent de schrijver met een beschrijving van het landschap uit zijn jeugd, de Salinasvallei in het Noorden van Californië. Het zou het paradijs zelf kunnen zijn.
Maar paradijselijk is het allerminst in deze grote roman van de Amerikaanse schrijver. In 600 pagina’s neemt de schrijver je mee in de tijd vanaf de Amerikaanse Burgeroorlog, waar de vader van Adam Trask als oorlogsinvalide terugkomt en weet op te klimmen tot de hoogste lagen van het ministerie van oorlog. Zijn zonen blijven verweesd achter, nadat ze onderling strijden om de liefde van hun vader. Die geschiedenis herhaalt zich bij de zonen van Adam, van wie uiteindelijk één zal vechten in de Eerste Wereldoorlog.
Het boek is goed in etappes te lezen. Vaak begint de schrijver een hoofdstuk met filosofische overpeinzingen over maatschappelijke ontwikkelingen of menselijke karaktertrekken. Dan komen de scènes en de dialogen die verhalen in een verhaal zijn. Soms lijken die scènes een heel eind bij het hoofdthema, de broederstrijd van Kain en Abel vandaan te staan. Bijvoorbeeld als het gaat om Cathy de moeder van de jongens en haar sinistere praktijken. Toch zijn de verhalen op zichzelf boeiend om te lezen. Sommige verhalen zijn verrassend actueel, dat blijkt als de Chinese knecht Li vertelt hoe hij zich als immigrant staande moet houden in de Amerikaanse maatschappij. Meer keren heb ik de neiging om zinnen te onderstrepen om hun wijze lessen vast te houden.
Een van de wijze mannen is Samuel Hamilton, een vriend van Adam Trask. Samen met knecht Li buigen zij zich over Genesis 4 als ze namen zoeken voor de tweeling van Adam. Het Bijbelgedeelte is overgenomen uit de Statenvertaling, een oudere versie, waardoor de woorden andere dingen laten zien. Ik ontdek bijvoorbeeld dat God ondanks dat wij denken dat Hij kwaad is op Kain, wel de moeite doet om met hem te praten en hem advies geeft om te leven. Dat ontdekt Li ook, als hij er een andere vertaling op na slaat. Hij komt daardoor tot een sleutelwoord in de roman het Hebreeuwse begrip timshel, (gij moogt). Welk verschil dat uitmaakt voor de levens van de hoofdpersonen, is in de roman uitgewerkt.
Naar aanleiding van dit gedeelte in de roman, viel mij op dat God Kain een teken op zijn voorhoofd geeft. Hij wordt beschermd door God, zelfs nadat hij slechte dingen heeft gedaan. Dit kantelde mijn idee over God ten opzichte van Kain. Waarom hebben wij zo’n moeite met God als Hij ons offer niet aanneemt? Hoe komt het dat wij ons zo snel afgewezen voelen? Die herkenbare pijn komt steeds terug in dit boek.
Ten Oosten van Eden laat zien dat een oerverhaal als Kain en Abel op meer manieren kan worden herverteld.
Geef een reactie