Ode aan de verliezer

Alain Verheij, theoloog, onafhankelijk prediker en schrijver, actief op Twitter heeft een nieuw boek geschreven, waarin hij een opmerkelijke rode lijn ziet in Bijbelverhalen. De Bijbelschrijvers kiezen de kant van de verliezer.  Alain begint met het verhaal van Kain en Abel, na heel kort het vertrek uit het paradijs te hebben aangestipt. Deze twee broers, de een landbouwer en de ander herder zijn oertypen. Daar waar Kain lijkt te winnen door zijn broer dood te slaan, maken de Bijbelschrijvers van Abel een held, die niet vergeten mag worden. Alain Verheij ziet dit patroon voortdurend terugkomen. Het zijn niet de sterke mannen, maar juist in de zwakkere in de maatschappij die een verhaal te vertellen hebben. In het Oude Testament is het steeds hetzelfde verhaal van een kleine minderheid die zich probeert te handhaven tegenover de macht van zo’n sterke man. Het hele Nieuwe Testament speelt zich af onder de overheersing door de Romeinen.

In Ode aan de Verliezer, vertelt Alain Verheij de Bijbelverhalen opnieuw met zijn eigen woorden en interpretaties. Zijn stijl is vlot, hier en daar provocerend en doorspekt met humor. Steeds opnieuw maakt het verbinding met de actualiteit. Alain Verheij weet mij met zijn stijl te raken, waar ik eerst een glimlach niet kan onderdrukken, komt daarna de confrontatie met waar ik zelf sta.

Bijvoorbeeld in het hoofdstuk over de eerste twee broers:

“Een beetje God weet alles en zo veel mensen heeft hij op dat moment nog niet om in de gaten te houden, dus we kunnen hier veilig beweren dat God hier naar de bekende weg vraagt. Beter gezegd: hij stelt een morele vraag. Weet jij waar je broer of je zus is, of je andere naaste, heb je oog voor hem of haar, weet je hoe het met hen gaat, zie je wat ze hopen en vrezen, ken je hun pijn, zoek je naar wat ze nodig hebben – of laten ze je koud? Het is een vraag die door de hele Bijbel blijft nagalmen en in ons geweten echoot het mee.”

Bijbelverhalen troost of waarschuwing?

Door de manier waarop Alain Verheij de Bijbelverhalen vertelt, komen de mensen van toen herkenbaar dichtbij. Hij daagt de lezer uit om zich af te vragen wie hij zelf is in het verhaal. En wij zijn vaker Kain dan ons lief is.  Als we ons geïdentificeerd hebben met de hoofdrolspelers is het de vraag of deze verhalen een waarschuwing of een troost zijn. Daarmee laat Alain Verheij zien dat oude verhalen uit een tijd hier ver vandaan iets te zeggen hebben. Hij heeft als leidraad belangrijke levensvragen, zoals: Waar vind ik houvast? (Abraham). Waar vind ik vrijheid? (Mozes). Hoe blijf ik staande? (Richteren). Hou houd ik hoop? (profeten). Hoe moet ik leven? (Jezus).

Deze jonge theoloog maakt scherpe analyses door steeds opnieuw te wijzen op de positie van de zwakkere. De manier waarop hij opkomt voor vrouwen die lijden onder seksueel geweld is opvallend. Door expliciet te noemen wat er gebeurd is, maar waar in de Bijbel eigenlijk geen woorden aan vuil worden gemaakt, bijvoorbeeld over uitbuiting van slaven of de schepping, valt het licht anders op bekende verhalen. Juist doordat hij steeds aantoont dat God kiest voor de zwakkere, overtuigt zijn boek.

Ik vind het inspirerend om Bijbelverhalen vanuit een andere invalshoek te horen, ook al schopt de schrijver daarmee wel tegen heilige huisjes. Hij waarschuwt meer keren voor religie.  Als theoloog weet Alain Verheij dat er wel honderd meningen en interpretaties mogelijk zijn en dat maakt juist dit boek zo interessant.  Voor alle hervertellingen kun je aan het eind van het hoofdstuk teruglezen waar het in de Bijbel staat. Hij put ook uit andere bronnen, bijvoorbeeld voor een verhaal uit de jeugd van Abraham. Niet alle Bijbelboeken komen aan bod, maar de grote lijn wordt wel duidelijk in zo’n 250 bladzijden.