Frida

Na maanden haat en agressie-opbouw komt het geweld in Rwanda tot een explosie en valt de ene bevolkingsgroep de andere aan. De Hutu’s doden de Tutsi’s, die daarvoor in vrede met elkaar leefden, naar school gingen en werkten. Oud en jong, man en vrouw, kind, alles wordt op een gruwelijke manier gemarteld en gedood. De golf van geweld duurt honderd dagen en dan is het voorbij.

In dit alles ligt Frida, levend begraven, samen met haar hele familie in een massagraf. Tussendoor wordt nog voor de zekerheid gekeken of er nog tekenen van leven zijn. Frida houdt zich muisstil maar kan niet voorkomen dat opnieuw op haar wordt ingehakt. Na uren van angst en de zekerheid dat ze daar zal sterven, halen mensen haar op haar hulpgeroep onder de aarde vandaan en verbergen haar. Overigens zijn dat gelovige Hutu’s. Niemand heeft goede verzorging of voldoende eten en een slopende tijd van wachten totdat de tijd van moorden voorbij is, breekt aan. Niemand is zeker waar het op zal uitlopen en het enige wat Frida op een bepaald moment wenst in haar diepe eenzaamheid en rouw is, dat ook zij zal sterven, maar er is een gedachte die steeds terugkomt: “Je zult veel lijden, maar je zult het overleven.” Iets dat ze niet wil en niet hoopt.

Ze komt erdoorheen. Daarna begint er een zoektocht naar verdere familie en mogelijkheden om verzorgd te worden en weer naar school te kunnen gaan. Maar Frida is zo zwaar getraumatiseerd dat ze niet veel kan. Het loopt uit op een zelfmoordpoging die iedereen in haar omgeving wakker schudt. In een traumacentrum komt ze geen stap verder en uiteindelijk probeert ze toch naar school te gaan om de verloren jaren in te halen. Ze is dan al achttien jaar, een woedend, oververmoeid meisje dat niet prettig is in de omgang. Ze moest niks van christenen hebben, want die hadden net zo hard gemoord als niet-christenen. Maar dan komt er een medeleerlinge in beeld die niet kan stoppen met praten over Jezus. Julienne, zoals dat meisje heet, nodigt haar uit voor een kerkdienst. Diezelfde dag geeft ze in haar diepe hunkering naar vrede, haar leven aan Jezus. Het verandert de focus in haar leven, maar niet het trauma. De weg van vergeving is lang en indrukwekkend en de manier waarop Frida erover schrijft, is beknopt, maar goed te volgen.

Frida trouwt en vervolgt haar weg door kinderen te krijgen en een counselingsopleiding te volgen, waarin ze ook weer zelf een genezingstraject aflegt. Het boek eindigt met een volkstribunaal waarin de moordenaar van haar vader terechtstaat. Frida heeft hem al vergeven, maar ze wenst dat hij de waarheid onder ogen ziet en dat het recht zijn loop zal hebben, wat ook gebeurt. Uiteindelijk wordt Frida een moeder voor veel mensen die de genocide hebben overleefd en wil ze haar droom om een weeshuis voor deze kinderen te starten waarmaken.

Het leest niet makkelijk weg, dit waar gebeurde verhaal. Je merkt dat de auteur niet echt een schrijfster is, maar wel in staat is geweest om haar verhaal te vertellen. Sommige zaken snap je beter als je zelf in Afrika hebt rondgewandeld; hoe dorpen gelegen zijn of hoe mensen met elkaar omgaan. Het lijkt of dit niet in de westerse wereld zou kunnen plaatshebben, maar niets is minder waar, denk aan voormalig Joegoslavië. Omdat Frida iets vertelt over de indoctrinatie op school vanuit de politiek, begrijp je iets beter hoe het mogelijk is dat dit ooit heeft kunnen plaatsvinden. Ik heb dit boek voornamelijk gelezen als waarschuwing voor mijn eigen hart, om niet snel over een ander of een andere groep te oordelen. Ik kon me niet goed inleven hoe het zou zijn om mijn familie voor mijn ogen afgeslacht te zien worden, en daar trad vervreemding op. Het lijkt onderkoeld als je het überhaupt kunt vertellen. Het is vanuit de tienerbeleving verteld en de onmogelijkheid van het bevatten van oorzaken en gevolgen, kreeg vat op mij. Toch had ik geen behoefte om er meer over te lezen. Omdat het een gruwelijke geschiedenis is.