Bachs Kerst-Passie

Dit omvangrijke boek van Ad de Keyzer en Paul Verheijen is een diepgravende gids die musici en luisteraars uitnodigt om het Weihnachts-Oratorium van Bach niet alleen te horen, maar ook te proeven en te doorleven. Het wil helpen om voorbij de muzikale schoonheid de spirituele dieptelaag in dit oratorium te ontdekken. In het eerste deel van het boek worden de achtergronden van het Weihnachts-Oratorium uitgelegd, wat betreft historische en liturgische context, overeenkomsten met andere muziekstukken, muzikale opbouw en structuur en de verschillende auteurs. In het tweede deel wordt de muziek inhoudelijk uiteengezet. De auteurs combineren hierbij een musicologische, historische en spiritueel liturgische benadering, en leggen voortdurend verbindingen tussen muziek, Bijbeltekst en liturgie. Bij elk afzonderlijk fragment wordt een vertaling van de tekst gegeven, beschrijven zij de liturgische en spirituele context en wordt beschreven hoe tekst en compositie elkaar versterken of belichten.

De titel weerspiegelt de kernthese: het Latijnse passio (lijden) klinkt al door in het kerstverhaal. Geboorte en kruisdood worden gepresenteerd als twee kanten van eenzelfde mysterie; een weg van komen, afdalen, zoeken en bestemming. Maar ook voor de lezers wordt een waardevolle extra dimensie aangereikt, want de lezer wordt ook uitgenodigd om op reis naar Bethlehem te gaan om daar het Kind te ontmoeten en in de veelkleurige ruimte van je ziel toe te laten; wat betekent het dat God mens is geworden? En waar moet ik in beweging komen of juist terugkeren? De spanning tussen het historische kerstverhaal en de actuele geloofservaring worden uitgebreid verkend en geven dit boek een verrassend perspectief. Dit boek en de muziek zullen je niet onberoerd laten. Na het lezen zul je anders gaan luisteren naar het Weihnachts-Oratorium.

De schrijfstijl is zowel uitleggend als overdenkend; dat dwingt tot langzaam en aandachtig lezen. Het is zeker een meerwaarde om de muziek tijdens het lezen ook in losse fragmenten stuk voor stuk te beluisteren.  Bij de muzikale uitleg wordt ook enige kennis over harmonisaties en toonzettingen gevraagd. Het kan handig zijn om bij het lezen ook daadwerkelijk de partituur erbij te houden, zodat ook meer zichtbaar wordt wat er in de polyfonie en chromatiek doorgewerkt wordt.

Over de gehele lijn is de inhoud begrijpelijk geschreven, maar het taalgebruik vraagt enige academische affiniteit en kennis van de muziekleer. Achterin biedt een uitgebreide woordenlijst waardevolle toelichting. Hier en daar komen in de verantwoording en uitleg herhalingen voor. Dit kan soms als storend of overbodig ervaren worden

Als werkboek is dit een uitstekend boek: ideaal voor wie zich grondig wil voorbereiden op kerstvieringen of concertuitvoeringen. Het advies daarbij is wel om dan tijdig aan dit boek te beginnen. Een waardevolle bijdrage voor iedereen die verder wil luisteren dan de hoorbare noten.